حشد شعبی

«حشد شعبی» در سال ۲۰۱۴ در واکنش به ظهور نشانه های بارز اضمحلال دو شاخصه اصلی دولت ملی، یعنی کنترل سرزمین و انحصار بهره مندی از قدرت نظامی فائقه و ارتش منظم وارد صحنه معادلات عراق شد. این تشکیلات در صحنه میدانی مبارزه علیه داعش موفقیت های قابل توجهی را به دست آورد و به رغم مخالفت های داخلی و خارجی، ضمن ادغام در نیروهای مسلح عراق مأموریت های جدیدی را نیز برای خود تعریف کرد. پرسش اصلی مقاله حاضر این بوده که «چرا روند کنشگری حشد شعبی از زمان تأسیس تا سال 2020 از یک بازیگر شبه نظامی غیردولتی به بازیگر دولتی چندبعدی تغییر یافته است؟» در این ارتباط، این فرضیه به آزمون گذاشته شده است که تحت تأثیر تشدید ضعف و فروماندگی دولت در عراق و دخالت دو عنصر تعارض گروه های قومی- مذهبی، انشعابات درونی حشد شعبی و ایفای نقش بازیگران منطقه ای و بین المللی روند بازیگری و کنشگری عملیاتی حشد شعبی تغییر یافته است. مقاله حاضر از نوع تبیینی بوده و اطلاعات موردنیاز به روش کتابخانه ای و مراجعه به منابع اینترنتی معتبر گردآوری شده است.

ناتوانی نیروهای امنیتی رسمی عراق برای مهار بحران ناشی از ظهور داعش، دولت این کشور را وادار نمود تا بسیج نیرو برای تشکیل یک ساختار دفاعی کمکی را در دستور کار قرار دهد. این ساختار دفاعی با نام حشد شعبی به عنوان بخشی از نیروهای امنیتی عراق رشد و توسعه یافت، اما گروه بندی سیاسی و مذهبی در این سازمان و خصومت تاریخی بخشی از این گروه ها با آمریکا و نیز ناسازگاری بخش های اجتماعی سُنّی و کُرد با حشد شعبی به عنوان یک سازمان شیعه محور، به بستر چالش حشد شعبی با دولت عراق تبدیل شد. در نتیجه دولت به سمت محدودسازی حشد شعبی سوق یافت. براین اساس مقاله پیش رو تلاش دارد به این سؤال پاسخ دهد که فرایند تشکیل و تحدید حشدشعبی در عراق از چه الگویی پیروی کرده است؟ این مقاله بر این فرضیه استوار است که حشدشعبی بر اساس ضرورت در عراق شکل گرفت، اما گروه بندی های سیاسی – مذهبی داخلی در این سازمان و دشواری کنترل عملکرد آنان، ریسک بالایی ایجاد کرد. این روند دولت عراق را به سمت تلاش برای کنترل و تضعیف حشد شعبی از طریق کوچک سازی و انتظام بخشی به سازمان، کنترل تحرک زمینی یگان ها و نگهداری و بکارگیری تسلیحات سوق خواهد داد.. در این مقاله تلاش براین است تا با استفاده از روش تجزیه و تحلیل روند ، استراتژی های محتمل درباره مهار چالش های پیرامونی حشدشعبی استخراج شوند. هدف از این پژوهش سنجش کارایی سیاستگذاری ها پیرامون موضوع پژوهش است.