گفتمان خبری

در این پژوهش انسجام سبک زبانی برنامه «خبر 20» در چارچوب نظریه ی طراحی مخاطب بررسی شده است. طبق نظریه ی طراحی مخاطب، گوینده سبک زبانی خود را متناسب با مخاطب خود انتخاب می کند و این مسئله در رسانه های خبری که نیاز به جذب و حفظ مخاطب دارند، از اهمیت برخوردار است. برای بررسی سبک زبانی برنامه ی «خبر 20»، سه بُعد زبان شناختی آوایی/واژگانی، اسم سازی، و ساخت معلوم/مجهول انتخاب شدند و انسجام سبکی برنامه در چارچوب هر یک از این ابعاد زبانی بررسی شد. برنامه ی «خبر 20» مربوط به تاریخ بیستم شهریورماه 1391 ضبط شد و گفتار مجری برنامه در «استودیو» و «سایه روشن» به صورت مکتوب درآمد و در قالب 15 بند خبری مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصل از تحلیل داده ها نشان می دهد که صورت آوایی واژه ها در سبک «خبر 20» همانند سبک محاوره ای و غیررسمی است، اما دیگر ابعاد واژگانی، اسم سازی، و ساخت معلوم/مجهول در آن متمایل به سبک رسمی است.

در مقاله حاضر، به بررسی و تحلیل گفتمان دو بخش خبری بیست و سی سیمای جمهوری اسلامی ایران و اتاق خبر شبکه من و تو پرداخته شده است. یافته ها نشان می دهد که بیست و سی، در جریان حوادث دی ماه 96، ضمن نسبت دادن اغتشاشات و اعتراضات به بیگانگان و دشمنان، مردم ایران را مردمی فهیم و باشعور سیاسی بالا معرفی کرده که هرگونه تفرقه اندازی را شناسایی و به سرعت پاسخگویی می کنند. چرا که اتحاد، اعتماد و همدلی، از خصوصیات آنان در هنگام مواجهه با مشکلات است. اما اتاق خبر در حادثه مرگ کاووس سید امامی، با عناوینی همچون آزادی، حقوق بشر، لیبرالیسم، نبود شفاف سازی و وجود فساد در دستگاه حقوقی ایران، سعی در تضعیف گفتمان آزادی کشور را داشته است. همچنین این بخش خبری از ایرانیان تصویری می سازد که بر اساس آن، مردم پیوسته در حال یافتن راه حل برای برون رفت از بحران داخلی هستند و نیاز به کمک های حقوق بشری دارند. در گفتمان اتاق خبر، دال مرکزی مشکوک بودن فوت آیت الله هاشمی رفسنجانی با سایر عناصر گفتمانی مانند اختلافات داخلی برای رسیدن به قدرت، نبود اتحاد بین سردمداران، انزوای هاشمی و هاشمی زدایی، مفصل بندی و برجسته سازی شده است. در گفتمان این بخش خبری، پایه های جمهوری اسلامی سست است و کشور در عرصه بین المللی و منطقه ای به شدت منزوی شده است.

تشریح و تبیین اینکه رویدادهای متاورسی از منظر گفتمانی در توییتر چگونه بازنمایی می شوند بر عهده این تحقیق بود. به همین منظور، پژوهش حاضر قصد داشت تا به امر تحلیل گفتمان نحوه خبررسانی متاورس در توییتر بپردازد تا زوایای مختلف این بازنمایی مشخص شود. در این راستا، از تحلیل گفتمان انتقادی با رویکرد فوکو استفاده کردیم. با اینکه جدا کردن نظریه و روش در کارهای فوکو دشوار است؛ اما مثلث قدرت-دانش- گفتمان که تم اصلی روش شناختی فوکو است، مبنای روشی پژوهش قرار گرفت. برای روشن شدن این موضوع در گفتمان خبر توییتری ابتدا عناصر ابژه، سوژه، مفاهیم و راه کارها را شناسایی و مورد تحلیل قرار دادیم؛ سپس بحث های مربوط به سکوت، پیامد سکوت، کمیاب سازی و سامانه گفتمانی که در تبارشناسی فوکویی مطرح شده اند، را تحلیل کردیم. براساس تحلیل گفتمانی فوکو، ابژه، قابلیت های متاورس است؛ بدین صورت که گفتمان درباره رویداد متاورسی و ویژگی هایش است و درباره آن سخن می گوید. سوژه، بخش مدیریت و آموزش پدیده های متاورسی هستند؛ صاحبان این پدیده ها از کنش کلامی جدی به عنوان موقعیت سوژگی برخوردار هستند و سخن و تصمیم آنها جدی گرفته می شود و از اقدام عملی محکمی برخوردار بوده و سخن حق به شمار می آیند. مفهوم، حقوق کاربران است؛ مفاهیم در راستای نظرات موقعیت های سوژگی شکل گرفته اند و باورپذیر شده اند، آنها درباره ابژه سخن می گویند و بدین ترتیب ما ابژه را می شناسیم. تمام این مفاهیم و ابژه و سوژه ذیل دیدگاه های کلان تری به نام استراتژی یا راه کار قرار می گیرند؛ این استراتژی مشارکت است، توییتر بر پایه گفتمان فوکویی با خلق این چهار عنصر گفتمانی رویدادهای متاورسی را بازنمایی می کند.