جریان جمعیت

شهرها و روستاها به عنوان مراکز اصلی تجمع انسان ها و شکل دهنده اصلی بنیان های جغرافیایی یک ناحیه می باشند که دارای روابط خاص با تکیه بر ویژگی های اقتصادی اجتماعی و فضایی با یکدیگر هستند. پیوندهای روستایی شهری پدیدهای حاصل از تعامل دوسویه    سکونتگاه های روستایی و کانون های شهری در عرصه منطقه ای است که به سبب جریان های مختلف از جمله جریان افراد، کالاها، اطلاعات، فناوری، نوآوری و مانند آن پدید می آید. این گونه جریان ها منشأ دگرگونی های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی محیط های روستایی       می باشد.هدف این تحقیق بررسی جریانات فضایی درونی و بیرونی سکونتگاه های روستایی و نقش و اثرگذاری آنها بر شکل گیری و گسترش فرایند خزش روستایی می باشد. ناحیه مورد مطالعه تحقیق را ناحیه  سلیمان آباد، در دهستان گلیجان از شهرستان تنکابن تشکیل می دهد.   داده های مورد نیاز از طریق بررسی میدانی، تکمیل پرسشنامه خانوار، شورا و دهیاری در روستاهای مورد مطالعه و برخی اسناد بدست آمده است. داده های جمع آوری از طریق نرم افزارGis ،Spss ، آمار توصیفی و آزمون آماری (رگرسیون خطی) تجزیه و تحلیل شده است. نتیجه نشان می دهد که جریان جمعیت و جریان سرمایه دو جریان غالب فضایی ناحیه بوده که سبب تحولات فضایی، کالبدی در ناحیه شده است. گسترش فیزیکی کالبدی لجام گسیخته و تغییرات بافت سکونتگاهی، گسترش واحدهای خدماتی کارگاهی، افزایش ساخت و ساز در بخش مسکن موجب پدیده خزش روستایی شده که تخریب زمین های زراعی و باغی را در پی داشته است.

پیوندهای روستایی- شهری می توانند تأثیر بسزایی در توسعه پایدار روستایی داشته باشند، این آثار دارای نقش مثبت یا منفی بر حوزه یا ناحیه خویش بوده و از منطقه ای به منطقه دیگر تفاوت دارد. روابط و پیوندهای فضایی در جریان خدمات، سرمایه، جمعیت، اطلاعات، فناوری، تولید، پسماندها و... مستتر است؛ از این رو شناخت علمی این پدیده ها در برنامه ریزی منطقه ای مؤثر تلقی می شود. لایه-های حرکات فضایی با استفاده از روش های نرم افزاری قابل رصد و ظهور و بروز است؛ بنابراین، پژوهش حاضر، درصدد است با کمک گرفتن از این علوم، روابط روستایی- شهری را در توسعه جغرافیای ناحیه ابهر- خرمدره پایش نماید. روش کار پژوهش، توصیفی-تحلیلی و بر مبنای داده های میدانی و اسنادی بوده و جامعه مورد مطالعه ناحیه ابهر- خرمدره واقع در استان زنجان می باشد. شهر ابهر به عنوان یک شهر میانه اندام به لحاظ تجمع امکانات، سرمایه و نیروی انسانی در منطقه، ضمن تسلط و برتری نسبی بر ناحیه، دارای ارتباطی دوسویه با نقاط جمعیتی و روستاهای پیرامونی خود است. یافته های تحقیق بیانگر آن است که 34/59 درصد از خانوارهای مورد مطالعه، خدمات، کالاها و مایحتاج زندگی خود را از شهر ابهر تهیه می نمایند؛ 46/29 درصد خانوارها از شهر خرمدره و هیدج و 72/8 درصد خانوارها، صرفاً از روستای محل سکونت خود کالاهای مورد نیاز خود را تامین می نمایند. ضمن اینکه جریان اقتصادی میان روستاها با یکدیگر به منظور تامین کالای مصرفی خانوار بسیار محدود و ناچیز است که این امر نشانگر تسلط و حوزه نفوذ شهر ابهر و خرمدره بر روستاهای پیرامونی می باشد.