دانش مدیریت

این تحقیق به منظور بررسی رابطه دانش مدیریتی مدیران ستادی و سبک تصمیم گیری آنان در سازمان و ادرات نواحی هفتگانه آموزش و پرورش مشهد صورت گرفته است. جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه مدیران ستادی آموزش و پرورش مشهد در سال تحصیلی 84 ـ 1383 می باشد (34=N) و کلیه کارمندان بلافصلی که تصمیمات مدیران ستادی بر کار آنان تاثیر مستقیم دارد. (74=N). گردآوری داده های مورد نیاز درباره افراد جامعه مورد مطالعه از طریق شمارش کامل (سرشماری) صورت گرفته است. این اقدام با نظر به گستره حجم جامعه آماری انجام پذیرفت. در تحقیق حاضر که با روش پیمایشی انجام گرفته است برای سنجش هر یک از متغییرهای فوق از پرسشنامه جداگانه ای استفاده شده است. در این تحقیق اطلاعات جمع آوری شده از پرسشنامه ها، جهت آزمون فرضیات تحقیق علاوه بر استفاده از برخی عملیات آمار توصیفی از روش های آزمون همبستگی پیرسون، آزمون T و واریانس یک طرفه استفاده گردید و نتایج ذیل حاصل گردید: 1ـ بین دانش مدیریت و سبک تصمیم گیری مشارکتی رابطه مستقیم وجود دارد اما معنادار نیست. 2ـ بین دانش مدیریت و سبک تصمیم گیری مشورتی رابطه معکوس وجود دارد اما معنادار نیست. 3ـ بین دانش مدیریت و سبک تصمیم گیری آمرانه رابطه معکوس وجود دارد اما معنادار نیست. 4ـ بین مدیران ستادی از جهت دانش مدیریتی تفاوت معناداری در سطح 999/0 وجود دارد. 5 ـ بین دانش مدیریتی مدیران ستادی با رشته تحصیلی مرتبط و مدیران با رشته تحصیلی غیر مرتبط تفاوت معناداری وجود ندارد. 6 ـ بین دانش مدیریتی مدیران ستادی با درجه تحصیلی بالاتر و پایین تر تفاوت معناداری وجود ندارد. 7ـ بین دانش مدیریتی مدیران ستادی با سابقه و کم سابقه آموزشی تفاوت معناداری وجود ندارد. 8 ـ بین دانش مدیریتی مدیران ستادی با سابقه وک مسابقه مدیریتی تفاوت معناداری وجود ندارد.

این پژوهش به بررسی رابطه دانش مدیریتی مدیران با اثربخشی و سلامت سازمانی مدارس متوسطه شهر مشهد پرداخته است. برای انجام این امر دو نمونه از دو جامعه مستقل از یکدیگر مدنظر قرار گرفته اند. در این پژوهش برای سنجش میزان دانش مدیریتی مدیران، 40 مورد نمونه از بین جامعه مربوط به مدیران مدارس و برای سنجش میزان اثربخشی و سلامت سازمانی مدارس 200 مورد نمونه از بین جامعه مربوط به دبیران مورد مطالعه قرار گرفتند. در تحقیق حاضر که با روش پیمایشی انجام گرفته است برای سنجش هر کدام از متغیرهای فوق از سه پرسشنامه جداگانه استفاده شده است. نتایج به دست آمده گویای این امر است که رابطه ای معنادار بین دانش مدیریتی مدیران با اثربخشی و سلامت سازمانی مدارس وجود ندارد.

پارادایم پیچیدگی، چارچوب مفهومی با ارزشی را با توجه به کارایی بلند مدت و کوتاه مدت و روابط اولیه نشان می دهد . این پارادایم به دنبال نظریه آشوب شکل گرفته و توضیح رفتارهای پیچیده در تمام سامانه ها را مدنظر قرار می دهد. هدف مقاله توضیح دلالت های تئوری پیچیدگی در دانش و مهارت های مدیریت است. برای این منظور با مطالعه مبانی نظری: مفاهیم، اصول و قوانین نظریه پیچیدگی شناسایی و تفسیر آن در اصول مدیریت تبیین شد. این پژوهش از بعد روش شناسی تحقیق، توصیفی تحلیلی، از منظرِ هدف، نظری و از منظرِ پارادایم زیربنایی، از نوع کیفی است. این مطالعه نتایج نشان داد پارادایم پیچیدگی در مهارت های مدیریت از جمله: برنامه ریزی، سازماندهی، کنترل و نظارت، هدایت و رهبری، و تصمیم گیری از قابلیت های تحلیلی برخوردار است. ارزش پارادایم پیچیدگی، تبیین زندگی سازمانی در چشم اندازی نوین است که عدم قطعیت، استقبال از تغییر و خودسازمانی انطباقی از خصوصیات اصلی این چشم انداز است.

مدیریت در معنای مصطلح جدید و علمی آن از دانش های نسبتا جوان بشری به شمار می آید.این دانش البته همچون هر معرفت دیگری درگذشته های تاریخ فکر بشر سابقه داشته است که در جای خود قابل بررسی است؛ چرا که آدمی موجودی است مدنی بالطبع که برای ظهور و بروز بسیاری از رفتار های مدنی خود محتاج مدیریت و رهبری است. اما موضوع بحث در این مقاله نه خود مدیریت به عنوان یک علم بلکه نگاهی درجه دوم به علم مدیریت از منظر دین مبین اسلام می باشد. بدین معنا که ابتدا مفهوم و تعاریف مدیریت و پیشینهء آن مورد بررسی قرار گرفته،آنگاه دربارهء فلسفهء مدیریت و معنا و مفهوم آن بحث شده و از منظری معرفت شناسانه اصول و مبانی تئوریک علم مدیریت تحلیل و بررسی شده است و نهایتا بنیان های نظری مدیریت از نظر اسلام با تکیه بر نصوص دینی و سیرهء نبی اکرم (ص) و ائمه اطهار(ع) معرفی و تشریح شده است. در این جستار بنیادهای هستی شناختی و انسان شناختی مدیریت اسلامی بر اساس تعلیم عالیهء این آیین کاویده و شرح شده است.

تاریخ علم همواره شاهد مطرح شدن نظریات جدید و به حاشیه رفتن نظریات گذشتگان بوده است. یکی از اثرگذارترین حوزه های علمی که در بروز تحولات علمی نقش گسترده ای داشته است، حوزه روش شناسی تحقیق است. از قدیمی ترین بحث ها در این حوزه که اثرگذاری فراوانی بر علوم اجتماعی، از جمله مدیریت داشته، اختلاف میان دو رویکرد کمّی و کیفی است. امروزه رویکرد کمّی گرا غلبه گسترده ای برادبیات دانش مدیریت یافته و موجب انتقادات فراوانی شده است. درک صحیح از رویکرد کمّی گرا در روش تحقیق مدیریت، نیازمند شناخت صحیح از ریشه های فلسفی این رویکرد و انتقادهای وارد شده بر آن است. در این نوشتار تلاش شده است تا ضمن معرفی ریشه های فلسفی کمّی گرایی در مدیریت، انتقادهای وارد شده بر این رویکرد نیز مورد توجه قرار گیرد.  

محیط نهادها و کسب وکارها دائماً متلاطم و متغیّر است لذا بهره گیری از شیوه های نوین جهت تولید و توسعه دانش مدیریتی امری غیرقابل اجتناب است. روش تحقیق آزمایشی یکی از روش های تحقیق مهم جهت بررسی و بهبود مسائل سازمانی بوده و استفاده از آن در علوم اجتماعی و رفتاری مانند جامعه شناسی، روان شناسی، اقتصاد و مدیریت در سال های اخیر رشد قابل توجهّی داشته است. تحقیقات آزمایشگاهی یکی از انواع اصلی تحقیقات آزمایشی هستند که در محیط کنترل شده آزمایشگاه، با هدف بررسی رابطه علّی و ضمن کنترل متغیرهای مزاحم اجرا می شوند. استفاده از این پژوهش ها به توسعه دانش در شاخه های مختلف مدیریت شامل رفتار سازمانی، مدیریت منابع انسانی، تبلیغات و رفتار مصرف کننده، مدیریت عملیات رفتاری، راهبرد رفتاری و اقتصاد رفتاری انجامیده است. با وجود توسعه کاربردهای تحقیق آزمایشی در ادبیات مدیریت و انباشت دانش مرتبط در منابع بین المللی، به نظر می رسد شناخت و استفاده از آن در پژوهش های داخلی کمتر مورد توجّه قرار گرفته است. تحقیق حاضر قصد دارد با استفاده از منطق روش دلفی، مقولات و مفاهیم اصلی این روش تحقیق و کارکردهای آن در مدیریت را بازشناسد و با مرور نظام مند ادبیات موضوعی، مفاهیم احصاشده را تشریح نماید. مطابق یافته های تحقیق 11 مقوله و بیش از 30 مفهوم مرتبط شناسایی شده که مقولات اصلی شامل چیستی پژوهش آزمایشی و انواع آن، دست کاری متغیّرها، کنترل، تکرار، اعتبار و اخلاق در پژوهش آزمایشی است. یافته های این پژوهش از حیث شناخت و توسعه کاربردهای یک روش شناسی نوین در تولید دانش مدیریت برای پژوهشگران و دانشمندان حوزه های مختلف مدیریت قابل بهره برداری است.

هدف این پژوهش، شناسایی مولفه های رفتار فرانقشی در سازمان های آموزشی با تأکید بر آموزه های اسلام است. روش پژوهش، ترکیبی از نوع کیفی- کمی است. جامعه تحقیق شامل دو بخش است: قرآن کریم، نهج البلاغه و کتب مدیریتی و متخصصین مدیریت آموزشی، علوم تربیتی و معارف اسلامی. در بخش اول به طور هدفمند نمونه گیری و مطالعه عمیق شده و با استفاده از دسته بندی و کدگذاری، به طور مستمر مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و مقولات استخراج شد. سپس به منظور تأیید تناسب مقولات با اهداف پژوهش، نظرات 32 نفر متخصص مدیریت آموزشی و علوم تربیتی و 20 نفر متخصص معارف اسلامی از طریق دو پرسشنامه محقق ساخته جمع آوری و با استفاده از آمار توصیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. ضریب پایایی پرسشنامه ها از طریق آلفای کرونباخ به ترتیب 0/797 و 0/896 محاسبه شد. یافته ها حاکی از این است که مولفه های رفتار فرانقشی در دانش مدیریت به ترتیب اولویت عبارتند از: ادب و احترام، تلاش و پشتکار و اشتیاق، آداب اجتماعی، توسعه خود، نوع دوستی و رفتارهای کمکی، توسعه نگرش مثبت و تمایلات سازنده، وجدان کاری و اطاعت سازمانی، ابتکار فردی، مشارکت سازمانی، وفاداری سازمانی و جوانمردی. مولفه های رفتار فرانقشی در آموزه های اسلام نیز به ترتیب اولویت عبارتند از: تحکیم پیوندها و رفع کدورت بین فردی، اهتمام به نیکی مضاعف، واکنش متعالی، همیاری هدفمند، پرده پوشی عیوب، اهتمامات معنوی در حق دیگران، ترک انتقام حین قدرت، توجه به ابراز نیازها، وساطت معطوف به خیر، مساعدت پیش از طلب، همدلی و همدردی، تلاش و استقامت فراتر از انتظار، پرهیز از بزرگنمایی مشکلات، توانمندی تفکیک، نقش فعال و سازنده در انتقاد و پیشنهاد، تقویت روحیه و نشاط کاری، بزرگداشت و تکریم شخصیت افراد. برخی مولفه های رفتار فرانقشی در مدیریت و اسلام مشابه اند، اما دارای اشتراکات مطلق نیستند. بر این اساس می توان جایگاه آن ها را در قیاس با یکدیگر در روابط سه گانه حمایت، توسعه و نوآوری تبیین نمود.

دانش مدیریت نقش مهمی در تمدن سازی ایفا کرده است. این دانش به شدت تحت تأثیر مؤلفه های فرهنگی است. کشورهایی که توانسته اند دانش مدیریت را به تناسب فرهنگ خود طراحی کنند و رشد دهند، بهتر توانسته اند به پیشرفت دست یابند. کشورهای اسلامی با داشتن پیشینه فرهنگی مستدل و قوی نیازمند طراحی مدیریت اسلامی اند. این مهم حلقه مفقوده ای بود که با ظهور انقلاب اسلامی ایران مورد توجه اندیشمندان اسلامی قرار گرفت. بعد از انقلاب اسلامی ایران و به کارگیری ایده اسلامی در اداره نهادهای انقلابی و اداره جنگ تحمیلی، بازتعریف مدیریت با رویکرد اسلامی نزد محققان اسلامی در ایران و کشورهای اسلامی و غیراسلامی آغاز شد. با مرور آثار تولیدشده در حوزه مدیریت اسلامی، مشاهده می شود که آثار فراوانی در این زمینه تولید شده است. این تحقیق که با روش تحلیلی توصیفی انجام شده، بیانگر این نکته مهم است که همه آثار تولیدشده در زمینه مدیریت اسلامی، بعد از انقلاب اسلامی ایران و تحت تأثیر تحولات انقلاب اسلامی انجام شده و به برکت این انقلاب در مراحل تکامل خود قرار گرفته اند. خوشبختانه آثار تولیدشده در جمهوری اسلامی ایران از امتیازات فراوانی نسبت به تولیدات مدیریت اسلامی در دیگر کشورها برخوردار است.