نثر بیهقی

تاریخ بیهقی، یکی از متن های مهم زبان فارسی است که به جز اهمیت های تاریخی و جغرافیایی و ادبی و اجتماعی، از نظر شیوه نویسندگی نیز اهمیتی خاص دارد. نثر بیهقی که دنباله نثر استادش ابونصر مشکان است ویژگی هایی دارد که از یک سو با نثر دوره سامانی مرتبط است و از سوی دیگر، حلقه واسطه ای است که به نثرهای فنّی می پیوندد. علاوه بر این، ویژگی هایی در آن هست که آن را از مشابهات خود ممتاز می سازد. به جز کهنگی های زبانی، اطناب به صورت های گوناگون، بعضی مختصات شعری، علی الخصوص کنایه و تشبیه، تأثیرپذیری از زبان و ادب عربی به گونه های مختلف در نثر بیهقی نمود دارد. شیوه های خاص بیهقی بیشتر در جمله بندی، پاره ای تقدیم ها و تأخیرها، واژه سازی و استعمال تعابیرات خاص کنایی و پاره ای تخیّلات شاعرانه نمود یافته است.

تصحیح متون کهن از دشوارترین و در عین حال مهم ترین کارهای پژوهشی است؛ به ویژه برخی متون که به دلیل ارزش های ادبیاتی و برون ادبیاتیشان از متون دست اول و مهم به شمار می روند. تاریخ بیهقی یکی از این متون است که اهمیت فوق العاده ای از جهات گوناگون داراست و به همین دلیل چند بار تصحیح شده است. اخیراً نیز چاپ ارزشمندی از این کتاب با تصحیح محمد جعفر یاحقی و مهدی سیّدی منتشر شده که با استفاده از نسخ فراوان، بسیاری از مشکلات چاپ های پیش را مرتفع کرده است. با وجود ارزشمندی های تصحیح یاد شده، مشکلاتی به ویژه در توضیحات متن آن دیده می شود. نوشته حاضر به بررسی پاره ای از این موارد می پردازد، به امید آن که به حل برخی از آن ها کمک کند.