کم فرزندی

کشف عوامل زمین های کاهش باروری در ایران-که به باروری زیر سطح جانشینی رسیده- نیازمند توجه ویژه است. پژوهش حاضر با هدف مطالعه ی پدیده ی کم فرزندی در میان زنان شهر تبریز و به روش کیفی انجام شده است. بدین منظور، دیدگاه های 30 نفر از زنان در مورد تجارب کم فرزندی آنها که به شیوه ی نمونه گیری هدفمند انتخاب شده اند، با استفاده از تکنیک مصاحبه ی عمیق جمع آوری و با استفاده از نظریه ی زمینه ای تحلیل شده است. بر اساس نتایج تحلیل روایت های زنان از تجاربشان، پدیده ی کم فرزندی می تواند با استفاده از یک نظام معنایی مبتنی بر مخاطره در چهار بعد، شامل مخاطره ی زیبایی/ تناسب اندام (شخصی و تعمیم یافته)، مخاطره ی سلامتی (جسمانی، ذهنی- روانی و اجتماعی) و مخاطره ی اقتصادی (هزینه های مستقیم و هزینه ی فرصت فرزندآوری) و مخاطره ی قدرت (کودک شهریار) فهمیده شود. «فرزندآوری به مثابه ی مخاطره» به عنوان مقوله ی هسته ای مطالعه ی حاضر شناسایی شد. همچنین تغییرات کارکردی خانواده و تحلیل نقش مادری، پذیرش اجتماعی و نهادینه شدن کم فرزندی، کاهش فشار/ حمایت اجتماعی، عبرت آموزی نسلی، عرفی شدن فرزندآوری، بی اعتمادی به سیاست های تشویقی، برساخت رسانه ای و پزشکی کم فرزندی از جمله شرایط تسهیل گر کم فرزندی شناسایی شدند. در نهایت، پیامدهای کم فرزندی به اجمال بحث شد.

تحولات اجتماعی معاصر افراد را در دو راهی آزادی انتخاب و بلاتکلیفی در انتخاب قرار داده است. امروزه فرزندآوری نیز با انبوهی از این گونه تناقضات همراه است. هدف این پژوهش، بررسی نقش این تحولات و مخاطرات در تصمیم به فرزندآوری زوجین شهر رشت با تأکید بر آرای اولریش بک و الیزابت بک-گرنشایم است. روش این پژوهش پیمایش و داده ها با استفاده از پرسشنامه ی محقق ساخته جمع آوری شده است. جامعه آماری شامل کلیه زوجین 49- 25 ساله شهر رشت بوده که با استفاده از روش نمونه گیری طبقه ای متناسب با حجم نمونه، تعداد 383 خانوار به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شده اند. یافته ها نشان می دهند که در بین زنان، متغیرهای افول ارزش های سنتی، آزادی انتخاب، تحصیلات و سن ازدواج و در بین مردان علاوه بر این متغیرها، متغیر  فردی شدن نیز در کنش فرزندآوری آنها نقش داشته و احتمال فرزندآوری را کاهش داده اند. در نهایت، با وجود آن که افراد با مخاطره ها و مسائل مختلفی روبرو هستند، به دلیل عشق و علاقه به بچه هنوز هم اقدام به فرزندآوری می کنند. با این حال، در دو راهی مخاطره های فرزندآوری و علاقه به بچه، مسیر سوم یعنی کم فرزندآوری را اتخاذ می کنند.

در دهه های اخیر، نرخ باروری در ایران، به دلیل عوامل مختلف، تغییرات چشمگیری داشته و در این میان افزایش مشارکت زنان در نیروی کار و اشتغال مدرن نیز تغییراتی را در رفتار باروری ایجاد کرده است. از سوی دیگر، زنان شاغل نیز با چالش های مختلف در زمینه فرزندآوری دست به گریبان اند. بر این اساس، پژوهش حاضر در یک مطالعه کیفی و بر پایه روش نظریه مبنایی و استفاده از شیوه نمونه گیری هدفمند، چالش های پیش روی زنان شاغل در فرزند آوری را بررسی کرده است. مشارکت کنندگان در این پژوهش را 24 زن متأهل شاغل در بخش دولتی و خصوصی و در سنین 24 تا 36 سال تشکیل می دهند. داده های پژوهش با استفاده از تکنیک مصاحبه عمیق و نیمه ساخت یافته گردآوری شده است. از جمله سؤالات محوری این پژوهش عبارت اند از: عوامل تعیین کننده چالش های فرزندآوری زنان مطالعه شده چه بوده است؟ راهبردهای زنان شاغل در مواجهه با چالش های فرزندآوری چه بوده است؟ پیامدهای این وضعیت چیست؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که زنان شاغل با چالش های برون شغلی و چالش های درون شغلی در زمینه فرزندآوری مواجه اند که کنش های آن ها را به سمت کم فرزندی به مثابه سبک زندگی سوق می دهد. سوژه های پژوهش، کم فرزندی را جزء تفکیک ناپذیری از رفتار اجتماعی و سبک زندگی کنونی محسوب می کند.