حمله ی حیدری

حمله نامه، خرده گونه ای از حماسه ی دینی است که توصیف رشادت ها و بیان فضایل اخلاقی علی(ع) محور اصلی محتوای این آثار را تشکیل می دهد. حمله ی حیدری راجی کرمانی یکی از مصادیق مهم این خرده گونه ی ادبی است که از قواعد نوع حماسه و خرده گونه ی حمله نامه پیروی می کند؛ ولی از جهت محتوا تمایز آشکاری با دیگر مصادیق این نوع دارد. شاعر در این منظومه، افزون بر اغراق حماسی مانند رشادت، دلاوری و شکوهمندی، تصویری خداگونه و رازآمیز از حضرت علی(ع) ارائه می دهد. این موضوع از یک سو، با اغراق حماسی و از سویی دیگر با عقاید شیعه ی اصولی، ناسازگار است. مسئله ی اساسی این است که بروز این نوع غلو در حمله ی راجی، ریشه در چه عواملی می تواند داشته باشد؟این پژوهش سعی دارد با تحلیل وجوه فکری و اعتقادی مسلط بر حمله ی راجی و بررسی پیوند آن با جامعه، از زمینه ی اجتماعی خلق این اثر پرده برداشته و دلایل موجهی را برای تمایز محتوای غلوآمیز آن از سایر حماسه های مذهبی بیابد. برای رسیدن به این مقصود، پس از مطالعه ی تطبیقی حمله ی راجی با آثار هم سنخ، تمایز محتوایی و فکری آن مشخص گردید و سپس ضمن مطالعه ی سرگذشت تاریخی بمانعلی راجی و فرقه ی شیخیه، مطالب پیش گفته با متون شیخیه تطبیق داده شد. در فرجام، این نتیجه حاصل شد که آفریننده ی اثر ارتباط آشکاری با پایگاه اجتماعی خود دارد و این عقاید افراطی از طریق فرقه ی شیخیه به تفکر بمانعلی راجی کرمانی و اثرش نفوذ کرده است.