کاهش تعهدات

یک سال پس از خروج آمریکا از توافقنامه برجام، شورای عالی امنیت ملی ایران با صدور بیانیه ای اعلام کرد اجرای برخی اقدامات در چارچوب این تهعدنامه را متوقف می کند. سایت های خبری گوناگون که به پوشش اخبار مربوط به ایران می پردازند، در راستای مواضع و بر اساس گفتمان خود، اخبار کاهش تعهدات برجامی ایران را پوشش دادند که هدف این پژوهش تحلیل گفتمان سایت خبری بی بی سی فارسی در  پوشش اخبار  «کاهش تعهدات برجامی ایران» است. تحلیل گفتمان با بهره از رویکرد گفتمان کاوی ون دایک ، روشی است که در این پژوهش مورد استفاده قرار گرفته است . شروع بازه زمانی پژوهش، از روز چهارشنبه ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۸ و پایان بازه زمانی مورد مطالعه 20 آبان ماه 1398 است. متون موردمطالعه 9 خبر از از بین 122 خبر منتشر شده در بی بی سی فارسی، دربازه زمانی مورد مطالعه است و به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده اند. یافته های تحقیق نشان می دهد گفتمان ایران هراسی، گفتمان غالب در متون خبری بی بی سی فارسی است . دستیابی ایران به سلاح هسته ای هدف ایران از فعالیت های هسته ای معرفی می شود و نگرانی اروپا و سایر طرف های برجام از نقض برجام توسط ایران مورد تاکید قرار می گیرد. بی بی سی در عین حالی که به مقصر بودن آمریکا معترف است اما این تقصیر را برجسته نمی کند و تلاش می کند ایران را نقض کننده اصلی برجام معرفی کند. آنچه مشهود است گفتمان امپریالیسم جهانی بر بی بی سی فارسی مسلط است و آمریکا به عنوان یک ابرقدرت که کشورهای دیگر در برابر او دست بسته و ناچار هستند، پذیرفته شده است.

برجام، توافقنامه ای بین ایران، آمریکا و کشورهای اروپایی برای حل و فصل مناقشات هسته ای ایران بود. اما با خروج ترامپ از برجام، این توافقنامه به اهداف خود دست نیافت. ایران، یکسال پس از خروج آمریکا نیز به تعهدات خود عمل کرد ولی پس از یکسال به تدریج اجرای تعهدات خود را کاهش داد. رسانه های گوناگون بر مبنای گفتمان خود، نسبت به پوشش اخبار کاهش تعهدات برجامی ایران، اقدام کردند. العربیه فارسی و خبرگزاری صداوسیما، دو رسانه مهم منطقه هستند که هرکدام از زاویه نگاهی متفاوت و بر اساس گفتمان های خود، این اخبار را برای مخاطبان فارسی زبان خود پوشش دادند و ما در این پژوهش به مطالعه، بررسی و تحلیل گفتمان این دو رسانه پرداخته ایم. روش پژوهش این مقاله، تحلیل گفتمان بر مبنای رویکرد گفتمان کاوی ون دایک است. بازه زمانی مورد مطالعه در این پژوهش، از روز چهارشنبه ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۸ تا 20 آبان ماه 1398 است. متون موردمطالعه 8 خبر از مجموع 141 خبر العربیه فارسی و 7 خبر از بین 329 خبر خبرگزاری صداوسیما است که در بازه زمانی مذکور به پوشش اخبار کاهش تعهدات برجامی ایران پراخته اند، نمونه ها، به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده اند. یافته های مقاله نشان می دهد در العربیه فارسی، ایران عامل ناامنی منطقه خاورمیانه و تهدیدی برای جامعه جهانی معرفی می شود گفتمان ایران هراسی ترویج می شود. در مقابل خبرگزاری صداوسیما برگفتمان مقاومت، اقتدار و ضداستکباری تاکید دارد و معتقد است ایران به منظور حفظ منافع ملی اقدام به کاهش تعهدات برجامی خود کرده است.