فرید وجدی

از میان مسائل بحث انگیزی که پس از برخورد دنیای غرب با دنیای اسلام پدید آمد، یکی از پرچالش ترین آنها، مسئله زن است. در میان مسائل مربوط به زن، حجاب شاخص ترین آن هاست و در درجه بعد، مسأله مشارکت زنان در امور اجتماعی، تحصیل و تساوی حقوق زن و مرد بود. مباحث مربوط به زنان، در میان عرب ها از مباحث بسیار جدی بود که به طور مرتب، آثاری از فرنگی، ترجمه یا به عربی تألیف می شد. این آثار در کل، بر فکر مسلمانان نوگرا مؤثر بود و مخالفان را نیز به واکنش و نوشتن آثاری در این زمینه وامی داشت. نویسنده در نوشتار پیش رو، آثاری که پیرامون مباحث مربوط به زنان در دوره پهلوی اول به نگارش درآمده اند را مورد مداقه قرار داده است. بعلاوه، آثار نویسندگان مصر و عراق در حوزه زنان را که در ایران تأثیرگذار بودند، معرفی می نماید. سپس، شرح مفصلی از دیدگاه های فرید وجدی در کتاب المرأه المسلمه که در نقد قاسم امین به نگارش درآمده است، ارائه می کند.  

دائره المعارف ها عموماً دربردارند طیف وسیعی از علوم و معارف بشری است و از لحاظ ساختار و دسته بندی مطالب یا بر اساس موضوع تدوین و مرتب شده اند و یا بر حسب حروف الفبا وبه تقلید از فرهنگ های لغت که ترتیب مقالات بیشتر دائره المعارف های معروف از نوع دوم و الفیایی است. نگارنده در این مقاله با نگاهی کلی به پیشینه دائره المعارف نویسی به زبان عربی و ریشه های تاریخی آن، با معرفی مهم ترین دائره المعارف های عربی، ویژگی ها، سبک نگارش و نقاط ضعف و قوت هر کدام را مورد بررسی و پژوهش قرار داده است. در این پژوهش دائره المعارف های بطرس بستانی، دائره معارف القرن العشرین، دائره المعارف الإسلامیه، دائرهالمعارف الإسلامیه الشیعیه، الأعلام، و أعیان الشیعه مورد بررسی و پژوهش قرار گرفته است.