اجاق

انسان ها همواره تصوّرات ذهنی خود را با نمادهایی عینی تعیّن بخشیده ند. از جمله این تصوّرات، آرمان جاودانگی است. بشر در تمام ادوارِ تاریخ برای فرار از مرگ، جاودانگی و بی مرگی را در ذهن خود پرورده است و این اندیشه (جاودانگی) را با عناصر طبیعت نشان داده است. یکی از این عناصر طبیعت که برای انسان نشان و رمز مفهوم جاودانگی بوده است، آتش است. این تصوّر از آتش به مرور زمان در فرایند جا به جایی به فرزند و تداوم نسلها انتقال پیدا کرده و نمود این تصوّر در زبان و بعضی از عبارات زبانی ماندگار شده است. عناوینی که اکنون برای اشاره به فرزند در زبان وجود دارد، همان عناوینی است که در گذشته به آتش اطلاق می شده است: از جمله عبارات زبانیِ «اجاق کور»، «اجاق خانه» و جمله دعاییِ «اجاق خانه ات خاموش مباد!». در این نوشتار نخست به بررسی یکی از مهم ترین نمادپردازی های آتش در تصوّراتِ گذشتگان که حاوی مفهوم جاودانگی بوده است، خواهیم پرداخت. در ادامه نشانه های زبانی که نمودارِ پیوندِ مفهوم جاودانگی و تداومِ هستی بینِ آتش و فرزند است، مورد بررسی قرار می گیرد.

موضوع مقاله پیش رو پرداختن به نظام اعتقادی و آیینی در میان قشقایی ها با تأکید بر عنصر «اجاق و آتش» است. بررسی نظام اعتقادی و آیینی در میان ایلات ایرانی، به ویژه اجتماعات ایلی قبیله ای متناسب با نوع زیست آنها، از ابزارهای مهم شناخت ارزش ها، باورها، ذهنیت، هویت، نقش ها و موقعیت های اجتماعی آنهاست که به وضوح در ارتباطی معنادار و پیوسته باکلیت هویت ایرانی قرار دارند. بسیاری از این اعتقادات و آیین ها، در کنار کارویژه های اجتماعی، کارکردهای سیاسی و هویتی مهمی را ایفا کرده اند. هرچند امروزه بخش زیادی از جمعیت قشقایی، در شهرها ساکن شده اند، اما این جمعیت هنوز با چالش رهایی از سنت و پذیرش مدرنیته مواجه هستند، بنابراین تلاش برای حفظ آداب ورسوم ایلی خود یکی از مؤلفه های جامعه ی موردنظر برای رهایی از عواقب روحی و ذهنی این چالش است.