گرافیک شهری

اِلمان های شهری به عنوان بخشی از گرافیک شهری مجموعه ای از نشانه های شمایلی را به تنهایی یا در ترکیب با نشانه های نوشتاری سازمان دهی شده به شیوه تایپوگرافی دربر می گیرد. پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که نقش گرافیک شهری در گسترش فرهنگ رضوی چیست و تأثیر المان های رضوی در انتقال معنا را با رویکرد نوستالژی و آیکون پدیده، چگونه می توان تحلیل کرد. هدف تحقیق شناسایی نقش گرافیک شهری در توسعه فرهنگ رضوی در محیط شهری با تأکید بر تحلیل المان های رضوی است. فرضیه تحقیق امکان انتقال مفاهیم ارزشی ارتباط با امام هشتم (ع) و ایجاد حس همبستگی و دل بستگی مذهبی در فضای شهری با کاربرد المان رضوی به عنوان بخشی از گرافیک شهری است. روش تحقیق توصیفی تحلیلی است. روش گردآوری مطالب ترکیبی از مطالعات کتابخانه ای و مشاهدات میدانی است. تجزیه تحلیل داده ها کیفی است. بر اساس نتایج تحقیق المان های رضوی با نشانه های تصویری و نوشتاری همراه اند. این نشانه ها انتقال پیام اعتقاد به امام هشتم (ع) را به شکل معنای صریح و معانی ضمنی بر عهده دارند. نوستالژی یکی از تمهیدهای مورداستفاده طراحان برای ایجاد ارتباط حسی با مخاطب شیعه است. نوستالژی زمینه اتصال ذهن مخاطب با مکان و زمانی فراتر از مکان شهری المان را فراهم می کند. مکان ایده آل مقصد، حرم رضوی و ارتباط با امام هشتم است. حجم های رضوی آیکون هایی هستند که از حالت مکانیکی و یخ زده خارج شده و ظهور آیکون پدیده را نشان می دهند. آیکون پدیده مفهوم اتصال معنوی با امام هشتم (ع) است.

هنر شهری به عنوان یک ابزار مؤثر و ارزشمند نقش مهمی در کیفیات فضاهای عمومی دارد. عناصر هنری مستقر در فضای شهری می توانند زمینه ساز حضور یا عدم حضور شهروندان در فضاهای شهری باشند. دراین راستا، هدف از این پژوهش بررسی نقش هنرهای عمومی و شهری با تأکید بر گرافیک شهری در حضورپذیری و مردم گرابودن فضاهای عمومی است. باتوجه به اهداف و ماهیت تحقیق، سؤال ها مبنی بر این است: 1. وی ژگی ها و ابعاد گرافیک شهری درجهت افزایش میزان حضورپذیری شهروندان در فضاهای شهری کدام اند؟ 2. تأثیر و ضریب همبستگی عوامل و ابزارهای گرافیک شهری جهت حضورپذیری شهروندان در فضاهای شهری به چه میزانی است؟ درپی پاسخگویی به سؤال های مذکور، از روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و از شیوه های مرور متون، منابع و اسناد تصویری در بستر مطالعات کتابخانه ای و همچنین از روش تحقیق موردی و شیوه تحقیق مشاهده در بستر مطالعات میدانی و پرسش نامه بهره گرفته شده است. همچنین، به منظور محاسبه و تحلیل مقدار بارهای عاملی و شدت و ضریب همبستگی بین معیارها و زیرمعیارها از نرم افزارهای SPSS و LISREL استفاده شده است. براساس نتایج تحقیق، می توان و ابعاد مفهومی گرافیک شهری را با رویکرد افزایش میزان حضورپذیری فضاهای شهری در قالب چهار مؤلفه: فرم (عوامل کالبدی)، عوامل اجتماعی، عوامل معنایی، عوامل محیطی و 24 شاخص و زیرمعیار، طبقه بندی و ارائه نمود. یافته های تحقیق نشان می دهد که شاخص آب نماها و فواره های هنری با بار (0.87)، در مؤلفه عوامل کالبدی، شاخص اماکن هنری عمومی –گالری با بار (0.94) در مؤلفه عوامل اجتماعی، شاخص ارزش های فرهنگی مکان با بار (0.87) در مؤلفه عوامل معنایی و شاخص مبلمان شهری (هنری) با بار (0.79) در مؤلفه عوامل محیطی، بیشترین تأثیر را بر روی معیار خود داشته اند. همچنین نظربه مدل اندازه گیری تحقیق، میزان شدت و ضریب همبستگی بین دو معیار عوامل کالبدی و عوامل اجتماعی با بار (0.89)، بیش از سایر معیارهای دیگر در پارک مردم همدان است. 

کسب هویت و رهایی از بحران آن، همواره از مباحث مهم جوامع انسانی بوده است. انسان به آن دلیل انسان است که موجودی است هویت ساز، بنابراین، هویت اجتماعی یکی از اصلی ترین دغدغه های نوین انسان شهرنشین است. از آن جایی که «هویت» مجموعه ای از صفاتی است که باعث تشخص یک فرد یا اجتماع از افراد و جوامع دیگر می شود؛ گرافیک شهری نیز به تبعیت از این معیارها، شخصیت یافته و مستقل می گردد. در این میان، شباهت افراد با یکدیگر برای اکتساب هویت جمعی و تفاوت فرد با دیگران به جهت تمایز او برای کسب هویت شخصی، تناقضی است که همواره طراحان گرافیک شهری را به چالش می کشاند. لذا هدف از این پژوهش، بررسی دو مؤلفه شباهت و تفاوت و کارکرد آن ها در طراحی گرافیک شهری و یافتن شیوه هایی نوین برای هویت بخشیدن به مکان های شهری است. نتایج حاصله از تحقیق نشان می دهد که مؤلفه  های شباهت و تفاوت در گرافیک شهری، قادر است مدل دیالکتیکی هویت را به امری فراتر از جامعه پذیری صرف بسط دهد. در این راستا، تعیین هویت در گرافیک شهری، در تفاوتی نهفته است که افراد در زندگی های فردی دارند و تا حدی از شباهت در هویت های جمعی آن ها ساخته می شوند. بنابراین گرافیک شهری یکی از ابزارهای مهمی است که منجر به شناخت خصوصیت های مشابه و منحصربه فرد شهروندان با حفظ تفاوت های شان می شود. پژوهش حاضر با روشی کیفی و مطالعات کتابخانه ای صورت گرفته و پس از به دست آوردن داده های اولیه، نسبت به تجزیه وتحلیل داده ها با استفاده از روش تحلیل مضمون اقدام شده است.

گرافیک شهری یکی از مقوله های مهم در شکل دهی به فضای اجتماعی و سیاسی باشد. ﺩﻭﻟﺖﻫﺎ ﻭ ﺟﻮﺍﻣﻊ ﻣیکﻮﺷﻨﺪ ﺗﺎ ﺍﺯ ﺣﺪﺍکﺜﺮ ﻣﺸﺎﺭکﺖ ﺳیﺎﺳی ﺷﻬﺮﻭﻧﺪﺍﻥ ﺧﻮﺩ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ ﺷﻮﻧﺪ. ﺭﻭی ﺩیﮕﺮ، ﺑیﺗﻔﺎﻭﺗی ﺳیﺎﺳی ﺍﺳﺖ کﻪ ﻣیﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻀﻌیﻒ یﺎ ﺣﺘی ﺗﻮﻗﻒ ﻓﺮﺍیﻨﺪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻠی ﻣﻨﺠﺮ ﺷﻮﺩ. ﻫﺪﻑ ﭘﮋﻭﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺮﺭﺳی ﻋﻮﺍﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ ﺑیﺗﻔﺎﻭﺗی ﺳیﺎﺳی ﺷﻬﺮﻭﻧﺪﺍﻥ ﺷﻬﺮ ﺍﻫﻮﺍﺯ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۱۳۹۸ ﺑﻮﺩ. ﺭﻭﺵ ﭘﮋﻭﻫﺶ، ﺗﻮﺻیﻔی- ﻫﻤﺒﺴﺘﮕی ﻭ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﻫﺪﻑ ﻧیﺰ ﭘﮋﻭﻫﺸی کﺎﺭﺑﺮﺩی ﺑﻮﺩ. ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺁﻣﺎﺭی ﺷﺎﻣﻞ ﺷﻬﺮﻭﻧﺪﺍﻥ ۱۸ ﺳﺎﻝ ﺑﻪ ﺑﺎﻻی ﺷﻬﺮ ﺍﻫﻮﺍﺯ ۸۰۰) ﻫﺰﺍﺭ ﻧﻔﺮ) ﺑﻮﺩﻧﺪ کﻪ ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﻓﺮﻣﻮﻝ کﻮکﺮﺍﻥ ۳۸۵ ﻧﻔﺮ ﺗﻌییﻦ ﻭ ﺑﺎ ﺭﻭﺵ ﻧﻤﻮﻧﻪﮔیﺮی ﺗﺼﺎﺩﻓی ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺷﺪﻧﺪ. ﺍﺑﺰﺍﺭ ﭘﮋﻭﻫﺶ ﺷﺎﻣﻞ ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣه ﻣﺤﻘﻖ ﺳﺎﺧﺘﻪﺍی ﺑﻮﺩ کﻪ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭ ﺁﻥ ﺍﺯ ﻃﺮیﻖ ﺍﺳﺎﺗیﺪ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺮﺭﺳی ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺖ (ﺍﻋﺘﺒﺎﺭ ﺻﻮﺭی) ﻭ ﭘﺎیﺎیی ﺁﻥ ﻧیﺰ ﺑﺎ ﺁﺯﻣﻮﻥ ﺁﻟﻔﺎی کﺮﻭﻧﺒﺎﺥ (۰/۸۴) ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺁﻣﺪ. ﺑﺮﺍی ﺗﺠﺰیﻪ ﻭ ﺗﺤﻠیﻞ ﺩﺍﺩﻩﻫﺎ ﻧیﺰ ﺍﺯ ﺁﺯﻣﻮﻥﻫﺎی ﺁﻣﺎﺭی ﻫﻤﺒﺴﺘﮕی ﻭ ﺭﮔﺮﺳیﻮﻥ ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ ﺩﺭ ﻧﺮﻡﺍﻓﺰﺍﺭ SPSS 24 ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺷﺪ. یﺎﻓﺘﻪﻫﺎ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩ ﺟﻨﺴیﺖ، ﺩیﻨﺪﺍﺭی (ﺍﻋﺘﻘﺎﺩی، ﭘیﺎﻣﺪی، ﻣﻨﺎﺳکی، ﻋﺎﻃﻔی، ﺗﺠﺮﺑی)، ﮔﺮﺍیﺶ ﺑﻪ ﻫﻮیﺖ ﻣﻠی، ﺍﻋﺘﻤﺎﺩ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋی، ﺍﺣﺴﺎﺱ ﻋﺪﺍﻟﺖ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋی ﻭ ﺭﺿﺎیﺖ ﺍﺯ کیﻔیﺖ ﺯﻧﺪﮔی ﺑﺎ ﺑیﺗﻔﺎﻭﺗی ﺳیﺎﺳی ﺭﺍﺑﻄﻪ ﻣﻌﻨیﺩﺍﺭی ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﻓﻘﻂ ﺳﻦ ﺑﺎ ﺑیﺗﻔﺎﻭﺗی ﺳیﺎﺳی ﻓﺎﻗﺪ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺑﻮﺩ. ﻧﺘﺎیﺞ ﺭﮔﺮﺳیﻮﻥ ﻧیﺰ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩ ﻣﺠﻤﻮﻉ ﻣﺘﻐیﺮﻫﺎی ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺮﺭﺳی ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻣیﺰﺍﻥ R 2 =۰/۳۸ ﻭﺍﺭیﺎﻧﺲ ﻣﺘﻐیﺮ ﺑیﺗﻔﺎﻭﺗی ﺳیﺎﺳی ﺭﺍ ﺗﺒییﻦ ﻧﻤﺎیﻨد. اهداف پژوهش: شناخت تأثیر گرافیک شهری بر اوضاع اجتماعی و اقتصادی. بررسی بی تفاوتی سیاسی و دینداری در شهروندان. سؤالات پژوهش: جایگاه گرافیک شهری در ترسیم فضای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جامعه چیست؟ چه عواملی در بی تفاوتی سیاسی شهروندان تأثیر دارد؟

امروزه حوزه طراحی شهری به دنبال حصول ارزش اقتصادی- اجتماعی منبعث از طراحی مطلوب در میان طیف متنوعی از گونه های ساختمانی به ویژه ساختمانهای متعلق به بخش عمومی در فضاهای شهری است. این معیارها در قالب ابزار هدایت و کنترل طراحی شهری و یا اسناد «ارزش محور طراحی» رویکردهای اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و زیست محیطی در رابطه با ارتقاء کیفیت زندگی در شهرها داشته که موضوع «کیفیت بصری» و زیباشناختی شهرها از مهمترین این موضوعات می باشد. از سویی دیگر، طراحی گرافیک محیطی نیز به ساماندهی سیما و منظر شهرها و ابعاد و عناصر بصری شهر می پردازد تا امکان بهسازی زندگی شهری را فراهم اورد. در این مقاله به موضوع جایگاه طراحی گرافیک و هنرهای دیداری و میزان تاثیرگذاری آن بر تحقق پذیری ارزش طراحی شهری پرداخته می شود که در قالب «راهنمای ارزش طراحی شهری کمیسون معماری و محیط مصنوع» به تعیین نقش طراحی گرافیک در این مهم می پردازد. نتایج و یافته های تحقیق نشان می دهد که علاوه بر کاربردهای معمول گرافیک در حوزه ارائه طرحها و کیفیت گرافیکی طرحهای ارائه شده شهری، می توان از گرافیک محیطی در نظام بصری شهری و ارزش های طراحی شهری بهره گرفت که بی شک ارتقاء کیفیت طراحی شهرها را نیز بهمراه خواهد داشت. در پایان نیز به مواردی چند در رابطه با بهبود این جایگاه و یا نقش های احتمالی گرافیک شهری در بهبود کیفی محیط و ارتقا بصری منظر شهری پرداخته می شود.