نگرش نقادانه

نقد به مثابه فرایند جرّاحی متون ادبی، در صدد پی جویی و رصدِ گرانیگاه های ضعف آثار علمی و به دنبال آن برجسته سازی نقاط قوّت وابراز وجوه ایجابی آن، و در نهایت تضمین سلامت فرمی ومحتوایی آثار علمی است. چنانکه از معانی نقد در لغت عرب دانه برداشتنِ پرنده و منقارزدن او برای برداشتن دانه های سالم وکنارنهادن دانه های معیوب وفاسد است. دانش نحو نیز به عنوان یکی از مفاتیح مهم علوم زبانی سلاح راهبردی کاوشگران متون ادبی، وهمواره مَطْمح نظر اندیشمندان برای ارائه نقد ونگارش در باب تصنیفات علمی بوده است. کتاب مورد نقد تلاشی است برای مُستدل سازی برخی عناوین نحوی مطرح شده در کتاب "مغنی الأدیب" که خودْ نسخه نونگاشته ای از "مغنی اللبیب" ابن هشام انصاری است. این پژوهش بر مبنای روش توصیفی-تحلیلی صورت گرفته ونتایج آن حاکی از آن است که تقریبا اثری از نوگرایی در استدلال، و ارائه رویکردی اجتهادی، مُتقَن و إقناعی در اثر مذکور به چشم نمی خورد. تقریراتی که ایشان تحت عنوان "انقلاب نحوی" از آن یادکرده عموما یا عاری از صحّت بوده، ویا نقل وجانبداری از یکی از آرای مشهور پیشینیان آن هم بدون ذکر رأی آن هاست، ویا انتساب برخی از این آراء به خودْ تحت عنوان استدلال جدید و إبداع نحوی نویسنده است. ریتم کتاب نیز کُند، یکنواخت وملال آور بوده وجلوه جاذبی از لحاظ نگارش وپردازش شکلی ندارد. کتاب ثوره نحویه عموما یک اثر شبه علمیِ غیر مستند و بدون پشتوانه سازی است که کاملا از نظام إرجاع و إحاله به دور بوده و در واقع نسخه ناپایدار و ضعیف شده ای از منابع مهمّ موجود در این زمینه است.

یکی از ابزارهایی که شاعران برای نقد جامعه استفاده می شود طنز است. طنز گونه ای از ادبیات غنایی است که در ایجاد اشتیاق و جلب خواننده قدرت بی نظیری دارد و با نگرش نقادانه محقق می شود. در تاریخ فرهنگ مکتوب ایران موقعیت ویژه دارد و آن را بالاترین درجه نقد ادبی می دانند. ظرفیت زبان طنز و دیگر شاخه های شوخ طبعی، در بیان ابهام آمیز مسائل و ابتلائات بشری، خصوصاً در زمانه اختناق و فشار، آن را به یکی از اثرگذارترین انواع ادبی مبدل ساخته است. شاعران آزادی خواه و اجتماعی و پای بند به تعالی انسان، در دوره خویش با مشکلاتی اجتماعی، استبداد و بی عدالتی روبه رو بوده که مخالفت خود را به طرق مختلف آشکار و نهان و در قالب طنز و ابهام از این مشکلات انتقاد می کرد. این پژوهش به تحلیل شیوه های پرداخت طنز و مطایبه در مجموعه اشعار پرداخته است و هدف آن نشان دادن شگردهای طنز و مطایبه در اشعار شاعر معاصر ایرانی شاملو بوده است و شعرهای او را در فضای جامعه شاعر تحلیل می کند.