ویژگی های فکری

نظام وفا ادیب توانای معاصر، در گونه های مختلف ادبی اعم از نامه نگاری، سفرنامه نویسی، نمایشنامه نویسی، مقاله نویسی و امثال آن، به شکل منظوم و منثور، طبع آزمایی کرده است، اما آنچه نظام را زبانزد خاص و عام کرده، غزلیات شیرین و لطیف اوست که با زبانی روان، بیانگر اندیشه ها و احساسات پاک شاعر است. رنگ عشق و مضامین مرتبط با آن، بر دیگر مضامین شعری در غزلیات نظام غلبه دارد که دل پاک و زبان صاف شاعر باعث شده گاه رنگ وقوع گویی و واسوخت گرایی به خود بگیرد. وطن دوستی، اشاره به ناپایداری جهان، توصیه به اخلاق، پاکدامنی و دین مداری و افتخار به شاعری، از دیگر مضامین رایج شعری اوست. شاعر زبان رسمی دوران خود را به کارمی گیرد و کمتر از دستور زبان و زبان کهن استفاده می کند. وی بیشتر فنون بیان و بدیع را به کار می گیرد و از این میان به گونه های مختلف تشبیه، به ویژه تشبیه تفضیل و گونه های متنوع مرتبط با تکرار، مانند عکس، تصدیر، واج آرایی و جناس، علاقه بیشتری نشان می دهد. نگارنده می کوشد در این مقاله برای اولین بار، ویژگی های سبکی غزلیات نظام وفا را در سه سطح زبانی و ادبی و فکری آشکار کند تا جایگاه شاعری او را بهتر از قبل مشخص کند و نشان دهد شاعر با وجود پیروی از بزرگانی همچون سعدی و حافظ، خود نیز ابتکاراتی دارد که می تواند شایستگی ها و برجستگی های او را در بین شاعران هم عصر خویش آشکار کند.