آفرین لاهوری

مهتاب و کتان یا دل و جان اثر شاعری بنام آفرین لاهوری و اهل دیار پاکستان است، که نسخه آن در بخش نسخ خطی دانشگاه پنجاب نگه داری می شود و تاکنون تصحیح و چاپ نشده و ناشناخته باقی مانده است. داستان روایتی تغزلی از اشتیاق و علاقه بین دو معشوقه با نامهای دل و جان است. شاعر با بیانی حکیمانه و موجز بسیاری از مباحث حکمی را نیز در خلال داستان آورده است و پی در پی عشق و محبت را توصیف می کند. برجستگی این منظومه این است که نام و شخصیت دو عاشق بصورت تمثیلوار بیان شده و مسائل عرفانی نیز در لابلای داستان ذکر می شود. زبان و بیان، تشبیهات و واژگانی که آفرین لاهوری به کار می برد، گاهی تکراری و خالی از هرگونه لطافت و گاهی بدیع است. باتوجه به اینکه آفرین در ردیف شاعران سبک هندی قرار گرفته، به تبعیت از شاعران دوره اول این سبک به خلق مضامینی ساده تر پرداخته است. این پژوهش بر آن است تا برای نخستین بار به معرفی این منظومه داستانی بپردازد. روش تحقیق در این پژوهش به صورت اسنادی تحلیلی است و سعی شده به صورت بازخوانی نسخه موجود تحلیل و بررسی شود.

سرودن منظومه های داستانی و روایت داستان به ویژه داستان های عاشقانه همیشه مورد توجه مردم بوده است. شیخ فقیرالله لاهوری متخلص به آفرین، از شاعران قرن دوازدهم هجری شبه قاره هند و پاکستان است. وی علاوه بر سرودن اشعار در قالب های مختلف با سرودن مثنوی های داستانی و داستان های عاشقانه در گسترش زبان فارسی در شبه قاره هند و پاکستان نقش مهمی ایفا کرد. آفرین منظومه داستانی هیر و رانجها را که از قصه های محلی منطقه پنجاب بود، در قالب مثنوی به نظم کشید. این منظومه در شرح عشق هیر و رانجها و شرح تلاش های آن دو برای رسیدن به وصال است. رنگ بومی و محلّی این داستان سبب شده است که مردم در مجالس رسمی، مذهبی، جشن ازدواج و ... این منظومه را به لحن های زیبایی بخوانند و آن را برای دیگران نقل کنند. نگارنده در این مقاله تلاش کرده است تا با استفاده از شیوکه تحلیل محتوا به بررسی زندگی آفرین لاهوری و معرفی منظومه هیر و رانجها و تحلیل این مثنوی داستانی بپردازد.