هویت معلم

هویت حرفه ای با پیشرفت حرفه ای تفاوت دارد. این مقاله تلاشی است تا با تأکید بر تمایز بین پیشرفت حرفه ای با پیشرفت هویت حرفه ای، تأثیر تجربه را بر سه بخش هویت حرفه ای گذشته، حال و آرمانی سنجش کند. داده های لازم از طریق پرسشنامه و از میان معلمان زبان در سه لایه درونی، بیرونی، و رو به گسترش زبان انگلیسی جمع آوری و در پایان داده های تعداد 180 نفر که پرسشنامه را به طور کامل پاسخ داده بودند، تحلیل آماری شد. یافته های پژوهش نشان داد که بین سال های تدریس به عنوان شاخص تجربه با هویت گذشته، رابطه کم و مثبت، با هویت حال رابطه قوی و مثبت، و با هویت آرمانی رابطه ای وجود ندارد. بر پایه یافته های پژوهش می توان گفت که سال های تدریس و تجربه در بهترین حالت می تواند یکی از ابعاد هویت حرفه ای (هویت حال) را تحت تأثیر قرار دهد و تجربه به ضرورت نمی تواند بیانگر حرفه ای بودن و متغیر ارتقای هویت حرفه ای باشد.

اصلی ترین کارگزاران برنامه درسی و نظام آموزشی، معلمان می باشند. موفقیت و شکست نظام آموزشی به معلمان آن وابسته است و در صورتی که این معلمان، هویت حرفه ای منسجم و شکل گرفته داشته باشند، منجر به موفقیت نظام خواهد شد. هویت حرفه ای نیز همچون سایر جنبه های هویت تحت تأثیر عوامل مختلفی می باشد؛ اما بررسی این هویت، نیازمند شناسایی عوامل مؤثر بر آن می باشد؛ به همین سبب در پژوهش حاضر، به شناسایی این عوامل پرداخته شده است. این مقاله یک مطالعه مرور نظامند است. پس از جست وجو از بانک های اطلاعاتی، 81 مقاله یافت شد که در نهایت پس از مطالعه چکیده آن ها 44 مطالعه، جهت مرور نظام مند انتخاب شد. از مرور صورت گرفته، عوامل مختلف مؤثر بر هویت حرفه ای معلم، شناسایی شد. این عوامل در ۵ دسته: 1. عوامل زمینه ای 2. عوامل شخصی ۳. عوامل فرهنگی – اجتماعی  ۴. عوامل حرفه ای و ۵. عوامل سیاسی -اقتصادی قرار داده شدند که از این میان، نقش عوامل شخصی از سایرین پررنگ تر بوده و سهم بیشتری در تغییر و تکوین هویت حرفه ای دارند.

پژوهش حاضر به نقش و تعامل باورها و عواطف یک مدرس دانشگاه در تکوین و شکل گیری هویت او پرداخته است. به این منظور، بر پایه رویکرد کیفی با استفاده از روایت پژوهی مبتنی بر زیست نگاری، داده های تحقیق در طی چهار جلسه مصاحبه شفاهی گردآوری شد. برای تحلیل داده ها، با پیروی از اصول روایت پژوهی، روایت های به دست آمده با مشارکت مصاحبه شونده بر پایه سه عنصر زمان، مکان، و تعاملات، بازگویی و بازسرایی شد تا سرانجام روایت های پراکنده به صورت یک روایت منسجم با رعایت تسلسل زمانی و تاریخی در یک بافت معنادار اجتماعی رویدادها تدوین شد. روایت نهایی سیر تحولات باورها و عواطف معلم از کودکی تا دوره اشتغال به عنوان استاد دانشگاه را نشان می دهد و مهم تر از آن، تعامل میان باورها، عواطف و هویت معلم را نیز آشکار می کند. تحلیل روایت نهایی نشان داد فضای فرهنگی و اجتماعی خانواده و نیز عملکرد معلمان در مقاطع مختلف سازندگان اصلی باورهای این استاد درباره حرفه معلمی و تدریس بوده اند. همچنین، مشخص شد عواطف مثبت و منفی که او به عنوان یک معلم تجربه کرده است، به طور مؤثری باورهای او را تحکیم کرده یا تغییر داده اند. هویت معلم نیز به عنوان مفهومی پویا و متغیر تحت تأثیر تعاملات میان باورها و عواطف، و البته عوامل دیگر، دستخوش تغییر می شود.