طلوع فجر

تحقیق حاضر به بررسی حکم بیتوته در سرزمین مشعر، بعد از نیمه شب پرداخته است. این پژوهش که به روش اسنادی و کتابخانه ای و با تحلیل ادله صورت گرفته، نشان می دهد که وقوف واجب در مشعر به عنوان یکی از اجزا و مناسک حج، همان وقوف بین الطلوعین است و این حکم، بین اصحاب، اجماعی است. اما حکم بیتوته شبانه در مشعر، قبل از طلوع فجر، مورد اختلاف است؛ برخی از فقهای گذشته و معاصر، سپری کردن شب در مشعر را واجب ندانسته اند و ادله فقها برای اثبات وجوب مبیت مشعر را کافی نمی دانند. برخی در این باره، حکم به احتیاط کرده اند. اما از ظاهر عبارت بیشتر فقها وجوب مبیت در مشعر استفاده می شود. ادله قابل اعتمادی که حکم وجوب مبیت در مشعر را می تواند پشتیبانی کند، تأسی به سیره پیامبرخدا(ص) و معصومین(علیهم السلام) و روایاتی است که برای زنان، کوچ شبانه به منا را مجاز شمرده است.

در تحقیق حاضر حکم توقف در سرزمین مشعرالحرام بعد از نیمه شب عید قربان تا قبل از طلوع فجر شده است. جست وجو در کلمات فقها بیانگر این است که حکم مزبور مورد اختلاف است. عبارات بیشتر فقها در وجوب مبیت در مشعرالحرام ظهور دارد، اما برخی فقهای متأخر و معاصر، سپری کردن شب و ماندن قبل از طلوع فجر در مشعر را واجب ندانسته و برخی نیز در این باره، حکم به احتیاط کرده اند؛ برای اثبات وجوب مبیت در مشعرالحرام به سیره پیامبر اکرم(ص) و معصومین(ع) و روایاتی که برای زنان، کوچ زودتر از موعد به منا را مجاز شمرده استناد صورت گرفته است، اما قائلان به عدم وجوب معتقدند ادله فقها برای اثبات وجوب مبیت در این بازه زمانی در سرزمین مشعرالحرام کافی نیست، زیرا سیره، به خودی خود بر وجوب دلالت ندارد و اعم از وجوب است و جواز حرکت به سمت منا زودتر از موعد نیز می تواند به دلیل تسهیل در امر انجام مناسک نسبت به معذوران صورت گرفته باشد، بدون اینکه بر وجوب توقف شبانه برای عموم حج گزاران دلالت داشته باشد. نتایج این پژوهش که به صورت اسنادی و کتابخانه ای و با تحلیل ادله صورت گرفته، حاکی از این است که ادله موجود، نظریه وجوب مبیت را پشتیبانی نمی کند و قول قائلان به عدم وجوب به صواب نزدیک تر است.

قرآن کریم در آیه 187 بقره، مقاربت با همسران و حدوث جنابت را در شب های ماه رمضان بر مکلّفان مباح شمرده است؛ اما در اینکه بقای بر جنابت تا طلوع فجر جایز است یا خیر، در میان مفسران و فقیهان امامیّه و اهل سنّت، دو دیدگاه عمده وجود دارد. عموم مفسران و فقیهان اهل سنّت و برخی مفسران و فقیهان امامیّه با استناد به اطلاق آیه و امر به مباشرت در آن تا طلوع فجر و برخی روایات، بقای بر جنابت را تا طلوع فجر جایز شمرده اند. در مقابل، مشهور مفسران و فقیهان امامیّه با استناد به روایات اهل بیت(ع)، بقای بر جنابت تا طلوع فجر را بر مکلّف حرام و این عمل را باطل کننده روزه دانسته اند. در این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی، ضمن بیان دو دیدگاه مفسران و فقیهان شیعه و اهل سنّت درباره آیه یادشده، دیدگاه دوم، نظریه صحیح قلمداد شده است و ضمن نقد دلایل دیدگاه نخست، این دیدگاه با استناد به شواهدی از متن آیه و روایاتی از رسول خدا9 و اهل بیت: تقویت گردیده است و با دلایل یادشده ثابت شده است که باقی ماندن بر جنابت تا طلوع فجر حرام و باطل کننده روزه است. ازاین رو بر مکلّف واجب است قبل از طلوع فجر غسل کند.