انگیزه های خرید

خرید در مفهوم کلی امری دوپهلو و مبهم است، هم کار، فراغت و تفریح است و هم فعالیتی است که بین زندگی خصوصی و خلوت فرد با ابعاد اجتماعی و در تنش بین عقلانیت و هوس و شکل اجتماعی لذت بخش با فعالیت ضروری و ملزم در نوسان و تلاطم است. پژوهش حاضر با بررسی نظام مند ادبیات پژوهش در پی مقایسه تطبیقی مطالعات انگیزه های خرید، شناسایی خلاهای پژوهشی و ارائه پیشنهادهایی در این حوزه است. به همین منظور در پی پاسخگویی به این سوال است که مقالات علمی موجود داخلی و خارجی در حوزه انگیزه های خرید از لحاظ مسئله شناسی، نظریه شناسی و روش شناسی چه قوت و ضعف هایی دارند. روش اجرای این پژوهش مرور نظام مند مقالات لاتین و فارسی در حوزه مطالعاتی مرتبط با انگیزه های خرید بوده است و مقالات یافت شده در بازه زمانی ۱۳۸۹- ۱۳۹۸ برای مقالات فارسی و ۲۰۰۱- ۲۰۲۰ برای مقالات لاتین در نظر گرفته شد. با بررسی کلیدواژه ها در پایگاه های اطلاعاتی این حوزه و براساس ملاک های از پیش تعیین شده، مقالات مناسب انتخاب شدند و محتوای مقالات براساس پاسخگویی به پرسش های پژوهش حاضر به دقت مطالعه و تحلیل شدند. طی بررسی ابعاد مقالات مورد مطالعه می توان بیان نمود که کم توجهی در مسئله شناسی، فقدان روش شناسی های متنوع، غالب بودن رویکرد اثبات گرایی و کم توجهی به پارادایم های تفسیری و رئالیسم انتقادی، فقدان مبانی نظری روشن و کم توجهی به نظریه های پایه ای و مرتبط با مفاهیم انگیزه های خرید لذت گرایی و مطلوبیت گرایی بسیار مشهود می باشد. در انتهای پژوهش براساس نتایج حاصل از مرور نظام مند ادبیات، مدلی از انگیزه های خرید ارائه شده است.

اهمیتِ مصرف از چشمِ اغلبِ نظریه پردازان اجتماعی دور مانده است. گام نخستین در مطالعه مصرف، مطالعه در خصوص خرید است و انگیزه های خرید گام ابتدایی مطالعه خرید است. از سویی در سالیان اخیر با رشد فروشگاه های زنجیره ای، شاهد تغییرات انگیزه های خرید و رفتار متفاوت مصرف کنندگان و جامعه در مواجهه با این نوع فروشگاه ها هستیم که مبنای مطالعه حاضر بوده است. شناسایی انگیزه های خرید که باعث شکل گیری انواع مختلف سفر خرید و تعیین مقاصد خرید مختلف که قالب های فروشگاهی متفاوت هستند برای افراد دانشگاهی و خرده فروشان حائز اهمیت است. هدف پژوهش حاضر، تجربه زیسته خریداران کالاهای سوپرمارکتی در خصوص انگیزه های خرید است که با روش پدیدارشناسی و با به کارگیری مشاهده مشارکتی و مصاحبه عمیق موردبررسی قرار گرفته است. ده همراهی در خرید و چهارده مصاحبه برای جمع آوری داده ها انجام شده است و سپس با نرم افزار MAXQDA2018 داده ها تحلیل شده است. براساس تحلیل ها، 9 مضمون اصلی در 3 گروه انگیزه های مرتبط با محصول، مرتبط با فروشگاه و لذت گرایانه شناسایی شدند. مضامین عبارتند از: انتخاب کالا، کیفیت کالا، کارکردی، خدمات درون فروشگاه، راحتی، محیط فروشگاه، ارزش خرید، ارضای نفس و ایفای نقش. براساس یافته های به دست آمده انگیزه های مرتبط با فروشگاه و همچنین انگیزه های لذت گرایانه برای کالاهای سودجویانه بسیار مهم و حیاتی هستند و می بایست توجه ویژه ای به آن ها داشت.