ثبت شرکت

در کشور ما سازمان ثبت اسناد و املاک، وابسته به قوه مستقل قضائیه است. این امر سبب اختلاف نظرها و پیشنهادهایی در خصوص تغییر جایگاه سازمان ثبت اسناد و املاک در ساختارحاکمیت و قوای سه گانه شده است و این پرسش را مطرح می سازد که چه عواملی سبب می شود تا سازمان ثبت اسناد و املاک کشور را بخش منفک یا لاینفکی از قوه قضائیه، محسوب بداریم واین امرچه تأثیری در استقلال دستگاه قضا و نیز عملکرد سازمان ثبت به جا خواهد گذاشت. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و با تمرکز بر مطالعه وظایف سازمان ثبت اسناد و املاک کشور و امور دارای ماهیت قضائی به این نتیجه دست یافته است که با توجه به ماهیت وظایف و اختیارات گوناگون تشکیلات درونی سازمان ثبت اسناد و املاک، انتزاع ادارات اجرای اسناد رسمی لازم الاجرا به ساختار قوه قضائیه، انتزاع ادارات ثبت املاک به عنوان قسمتی از قوه مقننه، انتزاع دفاتر اسناد رسمی، دفاتر ازدواج و طلاق و ثبت شرکت ها به قوه مجریه و الحاق ثبت اختراعات و مالکیت صنعتی به اداره ثبت احوال در راستای مصلحت استقلال قضائی و مبانی قانونی است.

شناسایی و شفافیت نظام حقوقی حاکم بر ثبت رسمی انواع شرکت ها می تواند در توسعه و تسهیل کسب وکار و رصد فعالان تجارتی بسیار حائز اهمیت باشد. در حقوق ایران در سایه مقررات ناکارآمد ناشی از قدمت قوانین تجاری و ثبتی مشکلات متعددی برای فعّالان تجاری، بنگاه های اقتصادی و حاکمیت به وجود آمده است. قوانین و مقررات مربوط به ثبت شرکت ها در ایران دارای نظام حقوقی مشخص و معینی نمی باشد. موجودیت مبهم قوانین و مقررات ثبت شرکت ها و عدم ِتطابق آن با شرایط موجود موجب سردرگمی حقوق تحلیلی و مبانی اساسی مربوط به ثبت شرکت ها گردیده است. هرچند بعد از انقلاب مشروطه شرایط مربوط به امور بازرگانی و نحوه رسمی نمودن فعالیت های تجاری، موردِاهمیت واقع گردید، اما عدم ِاصلاحات و به روزرسانی و همچنین عدم ِبومی سازی مناسب قوانین و پیش بینی های لازم نظارتی در مباحث بازرگانی موجب شد ساختارهای ثبت شرکت ها چندگانه و به نحوی با ساختارهای ثبتی در سایر حوزه ها تلفیق پیدا نماید و برخی از قوانین و مقررات ماهیتی نیز به تأسی از فضای حاکم در فرایند ثبتی تسرّی پیدا کند.

بهبود فضای کسب و کار و رفع موانع و مشکلات مرتبط با آن امری حیاتی در راستای توسعه اقتصادی می باشد. فضای کسب و کار نیازمند توجه و حمایت و برنامه ریزی ویژه می باشد. تجربه کشورهای توسعه یافته نشان می دهد که بدون توجه به فضای کسب و کار و حمایت از آن نمی توان انتظار بهبود اقتصادی و رونق کسب و کارها و در نهایت توسعه پایدار را داشت، فضای کسب و کار در کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نبوده و توجه جدی به آن و تلاش جهت بهبود فضای کسب و کار امری ضروری می باشد. یکی از راهکارهای موثر جهت بهبود فضای مذکور و شاید اصلی ترین راهکار، ایجاد و راه اندازی پنجره واحد شروع کسب و کار است که در کشورهای دیگر نیز تجربه شده است. در ایران نیز راه اندازی پنجره واحد شروع کسب و کار به عنوان یک راهکار جهت بهبود این فضا در دستور کار قرار گرفت و از سال 1398 اجرایی گردید. نوشتار پیش رو تلاش دارد تا با بررسی دلایل و ضرورت های ایجاد چنین فضایی ضمن تجزیه و تحلیل مستندات مربوطه و چگونگی راه اندازی آن، راهکارهایی را هم جهت بهبود هر چه بهتر آن ارائه نماید.