سبع مثانی

معناشناسی واژه «مثانی» در قرآن کریم با تاکید بر زبان شناسی اجتماعی نشان می دهد که این واژه مرتبط با فواصلِ آیات قرآنی و به معنای آیاتی با محتوای اصلی حمد و ثنای الهی است که با فواصل متماثل و متقارب به یکدیگر عطف شده اند. این نتیجه بر اساس ریشه شناسی مشتقات مختلف ماده «ث ن ی» و با استفاده از الگوهای مطرح در زبان شناسی اجتماعی و بررسی کاربرد واژه «مثانی» در بافت زبانی و بافت موقعیتی آیه 23 سوره زمر و آیه 87 سوره حجر به دست آمده است. فهم کاربردهای قرآنی واژه مثانی در گفتمانِ رقابت قرآن کریم با اهل کتاب نشان می دهد که «مثانی» در ارتباط با مزامیر داودی بر رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) نازل شده و با مناجات و حمد الهی مرتبط هستند. همنشینی واژه «مثانی» با تعابیری همچون «أَحْسَنَ الحْدِیثِ» و ارتباط این واژه با لرزش بدن و «ذکر» در آیه 23 سوره زمر، نشان می دهد که واژه «مثانی» با هیأت صوتی قرآن کریم و محتوای حمد الهی نیز ارتباط دارد. تشابه ایقاعات صوتیِ فواصل و عطف آنها به یکدیگر در هفت آیه پی در پی سوره حمد و محتوای اصلی این سوره یعنی حمد و ثنای الهی، باعث شده که در روایات نبوی و اهل بیت (علیهم السلام) وصف قرآنی «سَبْعاً مِنَ الْمَثانی» بر سوره حمد تطبیق شود، در حالی که در کنار آن، «الْقُرْآنَ الْعَظیم» نیز وصفِ دیگر سوره حمد است که نشان از اهمیت زیاد قرائت این سوره دارد.