ماندگاری بنا

امروزه جوامع پیوسته شاهد ساختمان های در حال تخریب اند. در این باره به دلایلی متعدد، ازجمله پیشرفت تکنولوژی و بیماری فرهنگی، مصیبت تخریب بی رویه و حمل ونقل نخاله های بنا گریبان جامعه ایران را گرفته است. به نظر می رسد ضرورت طولانی بودن عمر مفید بناها پس از ورود ایران به دوره ی تجدد، به دست فراموشی سپرده شده است. حال آنکه ماندگاری معماری در جامعه ی سنتی ایران، همواره موردتوجه و الگوهای این معماری ضامن تداوم حیات بناها در طول زمان بوده است. بناهایی در بافت های تاریخی ایران وجود دارد که عمر مفید چندصدساله دارند. در این راستا، هدف این پژوهش شناخت تأثیر تداوم کارکرد در ماندگاری بافت تاریخی شهر زواره است. نتیجه ی این پژوهش نشان می دهد بقای کالبد در گرو استفاده ی عملکردی متداوم از بناست. معماری برای آنکه زنده بماند، باید به نیازهای روز جامعه پاسخ دهد. تداوم کارکرد یکی از اصول ماندگاری بافت تاریخی شهر زواره است و «حضورپذیری» و «انعطاف پذیری» معماری سنتی آن را تضمین می کند.

امروزه جوامع پیوسته شاهد ساختمان های در حال تخریبی هستند که چهره شهرها را آشفته کرده اند. در پی تخریب هر ساختمان بتنی یا فلزی، مشکلات فراوانی نهفته هستند. در حال حاضر، به تبع دلایل متعددی از جمله؛ پیشرفت تکنولوژی از یک سو و عوامل فرهنگی از سوی دیگر، مصیبت تخریب و حمل و نقل نخاله های بناها گریبان جامعه ما را گرفته است. بسیاری از کشورهای جهان، گام های مؤثری برای افزایش عمر مفید بناها برداشته اند و در مسیر حفظ انرژی و سرمایه های ملی و منابع زمین، توصیه های بسیاری دیده می شوند. ضرورت طولانی بودن عمر مفید بناها در کشور ما، یکی از مسائلی است که پس از ورود ایران به دوره تجدد، به دست فراموشی سپرده شده است. این در حالی است که ماندگاری معماری در جامعه سنتی ایران همواره مورد توجه بوده و رویکردهای این معماری، ضامن تداوم حیات بناها در طول زمان بوده اند. در این راستا، هدف مقاله حاضر، تبیین عوامل معمارانه مؤثر بر عمر مفید معماری سنتی است. از منظر روش تحقیق، این پژوهش از نوع کیفی و به روش نظریه زمینه ای است. در این پژوهش، رویه ای از جزء به کل و استقرایی متکی بر تجزیه و تحلیل داده ها حاکم است. از طریق گردآوری نظام مند داده ها با استفاده از منابع کتابخانه ای، مطالعات میدانی، مصاحبه با معماران سنتی و تحلیل استقرایی آن، دانشی درباره ماندگاری معماری سنتی به دست آمده و در قالب دستگاه نظری "عوامل مؤثر بر ماندگاری معماری سنتی فلات مرکزی ایران" بیان شده است. تداوم کالبد و تداوم کارکرد، دو اصل کلی برای ماندگاری معماری سنتی ایران هستند. در این میان، ملاحظات مربوط به مکان یابی و استقرار شهر یا بنا، مصالح، تکنیک ساخت و محافظت از بنا، تداوم کالبد معماری را سبب می شوند. از طرفی، بقای کالبد در گرو استفاده عملکردی مداوم از بنا است. اجتماع پذیری و انعطاف پذیری معماری سنتی، تداوم کارکرد آن را تضمین می کنند.