ارزیابی عاطفی

محیط های مسکونی همواره در حال تغییر هستند. تغییر ویژگی های کالبدی و تماس دائمی ساکنین با چرخه های تمام ناشدنیِ ساخت وساز اهمیت ویژه ای در ارزیابی کیفیت محیط مسکونی دارد. با این حال کنترل شدت یعنی نوع و سرعت تغییرات کالبدی در جهت رضایت مندی ساکنین نیز چندان مورد توجه سیاستگذاران ابعاد کالبدی در محلات شهری نبوده است. این امر مستلزم دریافت تجربه ساکنین از شدت تغییرات است که از تحلیل های ریخت شناختی و کمی حاصل نمی شود. بنابراین وجوه معنادارِ اشتراکات و تفاوت های شاخص های مؤثر بر ارزیابی عاطفیِ ساکنین بر اساس معیار رضایت مندی در کوچه های متفاوت ازنظر سرعت تغییرات کالبدی، پرسش اصلی این پژوهش است. لذا شناخت چگونگی تشخیص نوع و شدت تغییرات و روایت ارزیابانه ساکنین از آنها در فهم فرایند پیچیده انطباق و عوامل مؤثر بر آن سودمند است. این پژوهش به روش ترکیبی اکتشافی با تکنیک های کیفی و کمی گردآوری اطلاعات همچون مصاحبه و بررسی ریخت شناختی تغییرات در دوره زمانی بیست ساله به انجام رسید. بستر پژوهش کوچه های قدیمی محله نیاوران از محلات واقع در شمال تهران بوده است . فاز کیفی امکان اکتشاف سؤالات، تحلیل داده ها به روش تفسیری پدیدار نگاری و تشکیل فضاهای نتیجه در سرعت های کم، متوسط، بالا و شرایط دگرگونی را فراهم کرد. پرسشنامه 5 درجه ای لیکرت به منظور آزمون روایی و پایایی نتایج در کوچه های اصلی و کنترل به روش نمونه گیری هدفمند اجرا شد. با استفاده از نرم افزار SPSS تحلیل واریانس و اعتبارسنجی سؤالات در هر یک از گونه ها، تحلیل مقایسه زوجی بین گونه ها و عوامل شش گانه چارچوب مفهومی با آزمون کروسکال والیس انجام شد. نتایج حاصل، شاخص های تجربه و روایت ارزیابانه تغییرات را بر اساس چارچوب نظری تأیید کرد اما در عوامل مؤثر در انطباق و معیارهای رضایت مندی در سرعت های مختلف تفاوت های معناداری دیده شد. بررسی نتایج حاکی از تفاوت معیارهای ارزیابی و رضایت مندی ساکنین در کوچه های دگرگون شده نسبت به سایر گونه های سرعت بوده است. رضایت مندی نیز مستلزم تنظیم نگرش و انطباق با معانی جدید است. به دلیل ماهیت کیفی دریافت تجربه ارزیابانه ساکنان در محیط های مختلف تدارک آن در محلات مشابه می تواند زمینه مطلوبی جهت انجام مطالعات فرا تحلیل و دستیابی به چارچوب نظری پاسخگو به شرایط محلات مشابه کلان شهر تهران را فراهم کند.

طراحی شهری باهدف ارتقاء کیفیت مکان زندگی، توجه ویژه ای به روند دگردیسی کالبدی در محیط مسکونی دارد؛ محیط هایی که سرعت های مختلف تغییرات کالبدی را در دوره های دگردیسی تجربه کرده اند. ازاین رو فهم چرخه های ناهماهنگ و متوالیِ ساخت وساز در سرعت های مختلف در راستای ارزیابیِ کیفیت محیط مسکونی از سوی ساکنین است. هدف پژوهش حاضر دستیابی به چارچوب مفهومی جهت فهم فرایند تجربه، ادراک و ارزیابی ساکنین از تغییرات کالبدی در سرعت های مختلف بر اساس معیار رضایت مندی است. این پژوهش به صورت کیفی و به روش نمونه موردی انجام شده و با روش های ریخت شناختی، پرسشنامه نیمه ساختاریافته و مصاحبه عمیق جهت گردآوری اطلاعات همراه شد. بر اساس نظرخواهی از ساکنین محله نیاوران و مقایسه نتایج آن با بررسی های ریخت شناسانه، سه گروه از کوچه ها که سرعت های کم، متوسط و بالای تغییرات کالبدی را سپری کردند، به عنوان واحدهای مطالعه انتخاب شدند. جامعه آماری پژوهش 38 نفر از ساکنین اصیل بوده اند که بر اساس بازه زمانی 20 ساله به عنوان سن بازسازیِ ذهنی در نیاوران، با نمونه گیریِ هدفمند از 6 کوچه با سرعت های کم، متوسط و زیادِ تغییرات کالبدی طی این زمان، انتخاب شدند. مصاحبه عمیق بر اساس پرسش های کیفی پژوهش، مبنای گردآوری داده ها قرار گرفت. جمع آوری و تحلیل داده ها به روش پدیدار نگاری انجام شد. پس از پیاده سازی مصاحبه ها به روش کدگذاریِ نظری، مقایسه کدها و تشخیص تفاوت ها و شباهت ها، زمینه های اصلی استخراج شدند. با تعیین ساختار تجربه و فضای نتیجه از بررسی زمینه های اصلی، ارتباط میان ارزیابی عاطفی و رضایت مندی در هر یک از سرعت ها تحلیل شد. نتایج پژوهش نشان می دهد که تجربه و ارزیابی ساکنین در سرعت های مختلف تفاوت های معناداری باهم دارند. درجه بندیِ تغییرات بر اساس میزان کنترل پذیریِ آن ها در سرعت کم، ساده سازیِ تغییرات و توجه به انطباق باارزش های مکانیِ در حال تغییر در سرعت متوسط و نهایتاً تثبیت استانداردهای ذهنی با گسست تدریجی از گذشته و تنظیم سطح انطباق با ابعاد زمانی تغییرات به جای ابعاد مکانی در سرعت بالا، معیارهای ارزیابیِ ساکنین را شکل دادند. فرایند تنظیم نگرش و درک و تفسیر تغییرات بر اساس تعاملات اجتماعی و پذیرش معانی جدید نیز در سرعت های مختلف مشترک و با افزایش سرعت پررنگ تر می شود. چارچوب مفهومی پژوهش این امکان را برای طراحان و برنامه ریزان شهری فراهم می آورد تا به موضوعات واجد اهمیت، از منظر ساکنین جهت سیاست گذاری در ابعاد کالبدی محیط های مسکونی دست یابند.

شهرت یک مقصد نقش مهمی در جذب گردشگران داشته و توجه به مؤلفه های شهرتِ شهری و شناسایی آن ها بر اساس ادراک بازدیدکنندگان نیز اهمیت به سزایی در درک درست نیازهای گردشگران دارد. بررسی وجهه شهرت اصفهان و فاکتورهای اثرگذار بر شهرت این شهر، بر مبنای ارزیابی عاطفی و ادراک شناختی بازدیدکنندگان از طریق توزیع 384 پرسشنامه میان گردشگران بازدیدکننده اصفهان به روش نمونه گیری تصادفی از جامعه در دسترس بررسی شد. این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ روش پژوهش توصیفی-تحلیلی است. نتایج نشان داد که در میان فاکتورهای اثرگذار بر شهرت مقصد گردشگری اصفهان، فاکتور تصویر مقصد بیش از هر چیز بر شهرت آن اثرگذار است و تفاوت چشمگیری میان نگرش افرادی که به اصفهان سفر کرده و افرادی که سفر نکرده اند در خصوص شهرت این شهر وجود ندارد. این پژوهش نشان داد که شهرت و آوازه مقصد و توصیه دوستان و آشنایان عوامل اصلی آشنایی و شناخت افراد از اصفهان هستند و رسانه ها، نمایشگاه ها و آموزش نقش بسیار کمرنگی را در معرفی و توسعه این مقصد دارند. در نتیجه تدوین محتوی مناسب و معرفی هرچه بیشتر اصفهان در فضای مجازی در قالب وب سایت های استانداردی که قابلیت دیده شدن در فضای مجازی را دارند و همچنین تدوین برنامه های مستند رادیو و تلویزیونی، تدوین اقلام چاپی با کیفیت، متنوع و به روز لازم است موردتوجه دست اندرکاران گردشگری اصفهان قرار گیرند.

هرگاه معماری از تکیه گاه های عینی ساختمان به سمت محیط ناملموس ادراک و تجربه ی انسانی حرکت می کند، پیشبرد درک تجربی زیبایی شناسی دشوار می شود. چراکه ماهیت غیرملموس، زودگذر و هیجانی آن باعث می شود، سنجش درونی آن با خودآگاهی یا سنجش خارجی آن با مشاهده یا توسط ابزارها با مشکل روبه رو شود. ازاین رو یکی از راه های ممکن برای شناخت بهتر این نوع از ادراک، توجه به موضوع هویت مداری در آثار معماری و نقش آن در تشدید احساس زیبایی شناسانه انسان از فضاست؛ لذا هدف از تهیه مقاله حاضر شناخت توانمندی های زیبایی شناسی در معماری ایران در پاسخ به نیازهای مخاطبان و کشف رابطه ی میان ترجیحات آن ها و انطباق آن با موضوعات هویتی مرتبط با ارزیابی های عاطفی ناشی از تجربه حس خوشایندی فضاهاست. در این راستا این پرسش مطرح می شود، مؤلفه های تبیین کننده ارزیابی عاطفی فضا چه ارتباطی با حس هویت مداری و انطباق آن با ترجیحات زیبایی شناسی کاربران مبتنی بر تجربه آثار معماری دارند؟ بر اساس مؤلفه ها و معیارهای مرتبط باآنچه مستخرج از ادبیات نظری موضوع بود و با بهره گیری از نمونه جامعه آماری 40 نفر زن و تکمیل پرسشنامه محقق ساخته در بازدید حضوری از سه ساختمان فرهنگی منتخب، داده های حاصل از امتیازها (طیف پنج لیکرتی) با استفاده از تحلیل رگرسیونی ارزیابی شد. نتایج نشان داد؛ مؤلفه تبیین کننده ارزیابی عاطفی کاربران ابتدا از طریق مؤلفه های هیجانی به دو بعد اصلی 1- حالات هیجانی و 2- مبادله هیجانی، قابل تقسیم بندی است. حالت هیجانی که تجربه ی عاطفی و احساسی کاربر را شامل می شود و از طریق مؤلفه های ادراکی، شناختی و انگیزشی تبیین می گردد، بیشترین ارتباط را با احساس هویتمندی آثار معماری نشان می دهند. مبادله ی هیجانی نیز مبتنی بر تعامل کاربر و تجربه فضایی اوست که نقش مؤلفه های حسی-حرکتی و رفتاری را به عنوان عامل مؤثر بر تعامل هیجانی و ارزیابی عاطفی حاصل از آن معین می کند و به صورت غیرمستقیم تحت تأثیر مؤلفه های شناختی بر شدت ترجیحات زیبایی شناسی فضا مؤثر هستند.

مقدمه: ردیف موسیقی سنتی ایران شامل هفت دستگاه با نام های شور، ماهور، سه گاه، چهارگاه، راست پنجگاه، همایون، نوا است که هر کدام عواطف خاصی را به شنونده انتقال می دهد. بسیاری از صاحب نظران عرصه موسیقی، ویژگی های عاطفی ادراک شده از هر دستگاه موسیقی سنتی ایرانی را بر اساس تجربه به صورت کیفی تشریح کرده اند. ولی نه تنها آنان، بلکه افراد عادی هم در خصوص نوع و اندازه عواطف حاصل از یک دستگاه موسیقی توافق ندارند. زیرا پیش زمینه عاطفی افراد متفاوت است. هدف از این مطالعه معرفی یک مدل شناختی است که قادر باشد ویژگی های عاطفی هر دستگاه موسیقی را برای شنونده مشخص به صورت کمی پیش بینی نماید. روش کار: در این مطالعه یک مدل بهینه یادگیری عاطفی مغز معرفی شد که با مدل روان شناختی Thayer ادغام گشت تا بر اساس ویژگی های خاص موسیقی دستگاهی ایرانی، الگوی عاطفی دستگاه ها را کشف نماید. ما از ردیف میرزا عبدلله به روایت داریوش طلایی استفاده کردیم و از 52 داوطلب خواستیم تا ارزش 12 احساس مدل عاطفی Thayer را برای هر قطعه تعیین کنند. یافته ها: برای بررسی عملکرد سیستم، میانگین مربعات خطای سیستم برای داوطلبان بر اساس دستگاه به دست آمد. همچنین با جمع بندی نتایج داوطلبان، یک ارزیابی کلی از ویژگی های عاطفی دستگاه های موسیقی ایرانی ارائه دادیم. نتیجه گیری: بررسی سیستم پیشنهادی ما را به این نتیجه می رساند که نوعی عدم قطعیت ناشی از پیش زمینه ادراکی افراد در عملکرد رفتاری و فیزیولوژیکی احساسات در مغز نهفته است.