طراحی تعاملی

حدود یک قرن است که نورپردازی در شهر به عنوان بستر و حوزه ای از هنر شهری مورد توجه قرار گرفته است .امروز نورپردازی شهری همگام با پیشرفت های تکنولوژیکی و مطرح شدن نظریه های اجتماعی و شهرسازی در حوزه های گوناگون مورد آزمایش قرار می گیرد و به منظر شهر تنوع می بخشد. در این زمینه یکی از حوزه های نوین شهرسازی و جامعه شناسی شهری، حوزه طراحی تعاملی و مشارکتی است که تنها طراحی و یا برنامه ریزی از پیش تعیین شده منظر شبانه شهر را شکل نمی دهد، بلکه میزان و نحوه حضور مردم در فضای شهری تعیین کننده است. این رویکرد با سرعت و شیوه های خلاقانه در مقیاس های متنوعی از نورپردازی شهر در حال توسعه است. اگرچه حوزه طراحی نورپردازی تعاملی هنوز در دوران و سطح ابتدایی از تجربیات قرار دارد، با این وجود همین تجربه جسته گریخته نشان از پتانسیل بالای این شیوه در شکل دادن به منظر شهر و پویایی فضایی شهری دارد. در این زمینه توجه به رابطة بین فضا و نور با مخاطب ورود به عنوان عاملی که می تواند در نورپردازی فضا نقش آفرین باشد، درک متفاوتی از نور به عنوان یکی از عوامل تعریف کننده منظر ارایه می دهد. این نوشتار ضمن معرفی و تحلیل پروژة نورپردازی تعاملی به تحلیل پروژة «Light Scraper»1 در شهر ملبورن می پردازد. در این طرح نگاه ویژة طراح به نقش مخاطب است که بسته به حرکت او مناظر مدیا و موسیقی خاص متناسب در فضا ایجاد می شود. به طوری که نحوة تأثیر مخاطب به عنوان عامل سوم در نورپردازی فضاهای شهری، فضایی جمعی را در شهر شکل می دهد که درک شهروندان از فضا و شهر را در ابعاد مختلف به چالش می کشد.

دنیا به سمت فنّاوری اطلاعات درحرکت است. فنّاوری های هوشمند در بیشتر محصولات فردا به کاررفته خواهند شد و درنتیجه افزایش عملکردها و فعالیت ها، خطر از دست دادن کاربران وجود خواهد داشت. در حال حاضر متأسفانه نوعی جانب داری مردانه در طراحی و تولید محصولات پیشرفته فنّاورانه نهفته است. این در حالی ست که بسیاری از این مشتریان را زنان تشکیل می دهند. بسیاری از کمپانی های راهبر همچون Nokia, Danfoss, Grundig, htc و ... دریافته اند که بازار زنان فرصت فوق العاده ای است که نمی توان از آن چشم پوشی نمود و به همین دلیل است که تولید محصولات با تمرکز بر ارزش های زنانه را، در صدر فعالیت های اقتصادی خود قرار داده و نوآوری های جدید در توسعه محصولات فنّاورانه را جستجو می کنند. رویکرد تعامل زنانه، یک نوآوری قدرتمند و پویا در طراحی ست که بر پایه تحقیقات کاربر، پروفایل کاربر و سناریوی استفاده از محصول استوارشده است. این پایه های مفهومی واقعی بوده و می توان آن را به ساختار، اصول اولیه گرافیک صفحه و طراحی آیکون ها تبدیل نمود. با همکاری محققین، کمپانی ها، طراحان و بازاریابان، دانسته های تئوری به راه حل های عملی مؤثری تبدیل شده که می توانند در طراحی و توسعه محصول به کار روند. در این نوشتار یافته های مطالعاتی تیم تعامل زنانه[i] جهت انتخاب، توسعه مدل ها و روش های تولید محصول تدوین شده است.

پژوهش حاضر، با هدف دستیابی به وسیله ورزشی ارگونومیک با قابلیت شبیه سازی قایقرانی انجام شده است. گروه هدف، قایق رانان حرفه ای و مبتدی هستند، که بواسطه شرایط فصلی و منطقه یی، با محدودیت در تمرین مواجه هستند. نظر به تأثیر زیاد و سریع حرکات قایقرانی در کاهش چاقی ، بویژه در نیم تنه فوقانی و اطراف شکم، کاربرد این وسیله می تواند در سلامت کاربران مؤثر باشد. در این پژوهش مقطعی- موردی، اطلاعات ازطریق بررسی میدانی، مصاحبه و مشاهده عملکرد ورزشکاران کسب گردید. رویکرد طراحی برپایه اصول رویکرد تلفیقی طراحی تعاملی- همگانی بوده است که مطابق آن، پس از شناسایی شرایط، ویژگی ها، نیازها و الزامات طراحی، بر اساس الگوهای تلفیقی طراحی تعاملی و همگانی، نمونه عملکردی طرح ساخته شد. سپس توسط متخصصین و ورزشکاران ارزیابی گردید. مهم ترین ویژگی های محصول عبارتند از: قابلیت استفاده در منزل، جمع شدن، کم جا، چند منظوره و شبیه سازی چندین رشته قایقرانی، سهولت عملکرد، و تعامل مناسب.

جوامع مدرن بواسطه پیشرفت فناوری حسگر و پردازشگرهای رایانه ای؛ تجربه واقعیت ترکیبی را در سبک زندگی کاربران ایجاد نموده اند. ویژگی منحصربفرد این فناوری هوشمند در جهت برقراری ارتباط تعاملی سودمند سبب بهبود کارکرد های انسانی و اجتماعی شده است. هدف اصلی در طراحی تعاملی این فناوری؛ بهبود کیفیت زندگی و افزایش رفاه کاربران می باشد. مبرهن است که نقش طراحی رابط کاربری در این میان حائز اهمیت است و این امر را توسط طراحی تعاملی فرم های دوبعدی یا سه بعدی به نام هولوگرام انجام می دهد. این پژوهش به مفاهیمی نظیر زبان فرمی، طراحی تعاملی، طراحی رابط کاربری مبتنی بر واقعیت ترکیبی، کاربردپذیری و هولوگرام می پردازد. شایان ذکر است نمونه های موردی بصورت انتخابی هدفمند بر اساس منابع معتبر بین المللی که توسط شرکت های پیشرو درحوزه فناوری واقعیت ترکیبی تولید شده اند توصیف و تحلیل می شوند. پرسش اصلی این است که زبان طراحی رابط کاربری هوشمند چه ارتباطی برروی کارکرد فناوری واقعیت ترکیبی دارد؟ جهت بررسی، سیطره نظری پژوهش بر روی ارتباط مولفه های زیبایی شناختی، زبان فرمی و کاربردپذیری پروژه های موفق رابط کاربری واقعیت ترکیبی متمرکز می باشد که توسط مایکروسافت هولولنز صورت پذیرفته است. این پژوهش از منظر هدف کاربردی می باشد و نتایج کلی نشان می دهد طراحی درست رابط کاربری هوشمند به روش احساس گرا یا مدرن موجب ارتقای کارکرد واقعیت ترکیبی شده است و کاربران در تعامل با آن احساس خوشایندی دارند.

در گذشته طراحی تجهیزات پزشکی در تمام مراحل طراحی همواره توسط مهندسان پزشکی، تکنیسین ها و پزشکان انجام گرفته و نقش طراحی صنعتی در این زمینه کم رنگ بوده است. این در حالی است که امروزه به طور روز افزون مسئولیت های طراحان صنعتی در طراحی این تجهیزات مورد توجه قرار می گیرد. در این پژوهش نقش طراحی صنعتی در طراحی تجهیزات پزشکی در دو زمینه زیبایی شناسی و ارتباط آن با تجربه کاربر، و طراحی تعاملی و ارتباط آن با ایمنی مورد بررسی قرار گرفته است. فقدان عناصر زیبایی شناختی در تجهیزات پزشکی سبب شده است که کاربر در گذراندن دوره های بیماری، تجربه هایی ناخوشایند را سپری کند. با استفاده از رویکرد طراحی تعاملی، نقش طراحی صنعتی پر رنگ تر گردیده چرا که بر افزایش ایمنی و کاهش خطای کاربر تاثیر به سزایی می گذارد. هدف از این پژوهش، بررسی جایگاه طراحی صنعتی در طراحی تجهیزات پزشکی و محدوده اختیارات آن بوده است. بنابراین ابتدا مسئولیت های تخصصی طراحی صنعتی در طراحی تجهیزات پزشکی بررسی گردیده و 10 خط مشی طراحی برای استفاده در فرایند طراحی تجهیزات پزشکی ارائه شده است و بر اساس این خط مشی ها، مطالعه موردی بر روی یک محصول پزشکی صورت پذیرفته و در آخر به نتیجه گیری کلی از مقاله می انجامد. 

پژوهش حاضر با هدف طراحی مدلی تعاملی برای اشاعه گزینشی اطلاعات در کتابخانه های دانشگاهی انجام شد. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی، و از نظر روش، پیمایشی بود. جامعه آماری این پژوهش شامل تمامی دانشجویان ارشد، دکتری و اعضای هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس تهران بوده است. براساس آمار موجود در سایت این دانشگاه، تعداد اعضای هیئت علمی دانشگاه 730 نفر، دانشجویان دکتری 3000 و ارشد 4000 نفر بوده است. با استفاده از فرمول کوکران تعداد نمونه اعضای هیئت علمی 253 نفر، دکتری 340 نفر، ارشد 350 نفر انتخاب گردید. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه بود که روایی آن از دید صاحب نظران علم اطلاعات و دانش شناسی مورد تأیید قرار گرفت. برای تحلیل داده ها از نرم افزار 16Spss   و آزمون T تک نمونه ای استفاده شد.  در این پژوهش ابتدا به شناسایی و دسته بندی خدمات مبتنی بر اشاعه گزینشی اطلاعات پرداخته و سپس تعداد 43  خدمت شناسایی شده در 7 ویژگی شامل: ویژگی گنجینه دانش (7)،  بازخورد (7)،  ارتباط دوسویه (5)،  آموزش (4)،  جست وجو (7)،  سفارشات (7) و مدیریت دانش (6) دسته بندی شد. نمره میانگین به دست آمده برای اغلب ویژگی های مدل نظام اشاعه گزینشی اطلاعات بالای نمره معیار4 بود. با استفاده از این مدل، نظام اشاعه گزینشی اطلاعات به صورت هوشمند نیاز اطلاعاتی کاربران عضو را تشخیص می دهد. امکان پشتیبانی از حجم وسیع اطلاعات، ارتباطات دو سویه، سفارشات، مدیریت دانش و روزآمدی آن به صورت لحظه ای از جمله ویژگی های مورد نظر در این مدل است.

بیان مسئله: در جهان معاصر، مصنوعات در زندگی روزمره ما چیزی فراتر از ابزارهایی برای تسهیل زندگی هستند. آن ها به طور فعال کردار و تجارب انسان، فردیت، کیفیت زندگی، تصمیمات و ارزش های انسان ها -هرچند غیرمستقیم- را شکل داده و نحوه پایبندی ما به اخلاقیات را تحت الشعاع قرار می دهند. به این ترتیب، با توجه به نقش مهم مصنوعات در بعد اخلاقی زندگی اجتماعی ما و همچنین پیشرفت کُند اخلاقیات جامعه در مقایسه با پیشرفت های تکنولوژیکی، یک طراح می تواند ارزش های اخلاقی را در قالب مصنوعات کنشی (پرفورماتیک) تعاملی با رویکرد احساس گرا، مادی ساخته و آن ها را با هدف اغوا و تشویق کنش گران به کنشی اخلاقی و در راستای بهبود اخلاقیات به جامعه ارائه دهد. اما این که این مصنوعات اخلاقی چه ویژگی ای دارند و حضور این نوع مصنوعات چگونه می تواند به زندگی و جامعه ای اخلاقی تر منجر شود؟ سوالی است که پژوهش حاضر به آن پاسخ می دهد.هدف: بررسی ویژگی ها و عملکرد مصنوعات تعاملی ارزش محور براساس مطالعه نمونه های موجود، تبیین اصول برای طراحی این نوع از مصنوعات و در آخر، تجسم بخشیدن به این اصول در قالب کانسپت های طراحی هدف این پژوهش است.روش پژوهش: روش پژوهش حاضر توصیفی-تحلیلی بوده است که در این راستا، ابتدا، براساس مطالعات نظری، به بررسی مصنوعات تعاملی ارزش محور پرداخته  شده و نمونه های موجود از این مصنوعات، با رویکرد احساس گرا مورد بحث قرار گرفته است.یافته ها: با بررسی و تحلیل مصنوعات تعاملی با محوریت ارزش (اقتصادی، احساسی، اخلاقی) که به صورت انتخابی، هدفمند و منطبق با پژوهش انتخاب شده اند، می توان اذعان داشت که مصنوعات ارزش محور تعاملی با رویکرد احساسی و کنشی (پرفورماتیک)، به دلیل ایجاد ستایش، سرزنش، دعوت و نکوهش –در حین تعامل یا به واسطه پیامدهای حاصل از تعامل با آن ها- می تواند در ایجاد آگاهی و تأمل و در نتیجه تغییر رفتار کاربران مؤثر بوده و در نهایت به اخلاقی تر شدن جامعه منجر شود.

 طراحی تعاملی به معنای برنامه ریزی و طراحی فرایند ارتباط دوسویه بین کاربر و محصول است و بر این اساس باید مولفه های تاثیرگذار در این ارتباط شناسایی و کنترل شوند. در چند دهه اخیر پژوهش های متعددی به منظور معرفی و تبیین نقش مولفه های مورد نظر انجام پذیرفته است، اما شیوه بررسی، تحلیل و کاربرد آن ها در فرایند طراحی محصولات، مبحثی ارزشمند در حوزه روش شناسی طراحی است که کم تر مورد توجه قرار گرفته است و در نتیجه، با چالش هایی روبه رو است. لذا، هدف این پژوهش، ارایه شیوه ارزیابی و بهینه سازی طراحی محصولات بر مبنای تجزیه و تحلیل افردنس ها، پیش خوردها و بازخوردهاست. بر این اساس، ابتدا، مفاهیم کاربردی مرتبط با افردنس، پیش خورد و بازخورد و انواع آن ها به اختصار معرفی شده و در ادامه، مدل گِیور در تفکیک اطلاعات معرف افردنس از امکان پذیری های عملکرد، و هم چنین، روش تجزیه و تحلیل کار ارایه شده است؛ تا بتواند به عنوان مبنای نظری و اجزای روش پیشنهادی مورد استفاده قرار گیرد. سپس، شیوه تجزیه و تحلیل مولفه های تعاملی محصولات با عنوان «روش تجزیه و تحلیل افردنس» در سه گام به همراه یک مثال کاربردی و جدول های تحلیلی تشریح شده است. این شیوه که حاصل مطالعات متعدد در حوزه طراحی تعاملی و هم چنین، تدریس و تجربه اجرایی نگارندگان در این حوزه است، می تواند در فرایند طراحی با اهداف ایده پردازی، ارزیابی و اصلاح و بهینه سازی طرح، نقش ارزشمندی ایفا نموده و مورد استفاده دانشجویان و طراحان قرار گیرد.     

هدف: تعیین تأثیر مؤلفه های رابط کاربر - وب سایت موثر بر تعامل در وب (مورد مطالعه کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران) بر میزان استفاده کاربران از وب سایت جهت بازیابی اطلاعات است. روش: جامعه آماری در قسمت کیفی ، خبرگان کتابخانه ملی بوده و نمونه گیری در مرحله کیفی از نوع هدفمند و تعداد نمونه ها بر اساس کفایت نظری مشخص شد. در قسمت کمی نیز جامعه آماری، تمامی کاربران کتابخانه ملی شهر تهران بود که براساس جدول مورگان تعداد ن 384 نفر به دست آمد. همچنین داده ها با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته گردآوری و با استفاده از مدل معادلات ساختاری، نرم افزار اس پی اس اس، و لیزرل تحلیل شد. یافته ها: نتایج معادلات ساختاری نشان داد که تأثیر مؤلفه های رابط کاربر - وب سایت بر تعامل در وب مثبت و معنادار است و با توجه به نتایج آزمون فریدمن طراحی فنی وب سایت بیشترین تأثیر در انگیزش کاربران به استفاده از وب سایت کتابخانه ملی را داشته است. ارزش/اصالت تحقیق: از نظر کاربران، تمامی مولفه های مورد مطالعه در استفاده مجدد آنها از وب سایت کتابخانه ملی دارای اهمیت بسیار بالایی هستند. لذا توصیه می شود،که طراحان و کارشناسان کتابخانه ملی در زمان طراحی رابط کاربر –وب سایت توجه خود را به معیارهای مطرح شده در این پژوهش و اصول کاربر مدار بودن معطوف نمایند.

با پیشرفت تکنولوژی و فناوری در صنعت ارتباطات، برقراری ارتباط بین افراد با ابزارهای الکترونیکی به خصوص در رایانه ها و تلفن های همراه افزایش یافته است. ازاین رو برای سهولت و مؤثر بودن این تعامل بسیاری از متخصصینِ رابط کاربری و تجربه کاربری در این زمینه به طراحی سیستم عامل ها یا اپلیکیشن ها می پردازند که هدف آن ها فراهم کردن محیطی مناسب برای کاربران است. مناسب بودن یک اپلیکیشن به میزان کاربردی بودن و قابل فهم بودن آن برمی گردد که در این زمینه فاکتورهای بسیاری از جمله گرافیک رابط کاربری حائز اهمیت هستند. گرافیک رابط کاربری با هدف بهبود و دل چسب کردن فضای اپلیکیشن با استفاده از عناصر بصری همچون رنگ، نوع چیدمان، آیکون، دکمه و دیگر عناصر در برقراری این تعامل نقش دارند. اما نکته مهمی که باعث تمایز بین اپلیکیشن ها و محبوب بودن آن ها بین کاربران می شود، رویکردهای خلاقانه در آن هاست. این مقاله به دنبال پاسخ گویی به این پرسش است که اپلیکشین فرهنگ و هنر در طراحی گرافیک رابط کاربری خود از کدام مؤلفه های خلاقیت استفاده کرده است؟ لذا با استفاده از نظریه خلاقیت پال گیلفورد که شامل هشت مؤلفه و ویژگی از جمله: سیالی، انعطاف پذیری، تازگی، گسترش، ترکیب، تحلیل، سازمان دهی و پیچیدگی است به رویکردهای خلاقانه در بخش های مختلف گرافیک رابط کاربری این اپلیکیشن پرداخته است. این تحقیق که از نوع تحقیقات کیفی بوده و به روش توصیفی- تحلیلی انجام پذیرفته، از شیوه جمع آوری اطلاعات به صورت اسنادی و مطالعات کتابخانه ای و میدانی استفاده کرده است. نتایج تحقیق نشانگر آن است که در طراحی گرافیک رابط کاربری اپلیکیشن فرهنگ و هنر گوگل استفاده صحیح و توجه خاص به مؤلفه های تازگی، سیالی، گسترش موجب ایجاد جذابیت، پرکاربرد بودن و استقبال مخاطبان شده است.

کاربردپذیری یکی از مفاهیم اصلی حوزه ی طراحی تعاملی و طراحی کاربرمحور و معیاری برای ارزیابی میزان مقبولیت سامانه ها و محصولات توسط کاربران است. تا کنون مدل ها و تعاریف مختلفی برای این مفهوم ارائه شده است؛ اما مدل جامعی با پوشش اکثر عوامل تأثیر گذار بر فرایند تعامل بین کاربر و محصول، ارائه نشده است. لذا هدف پژوهش حاضر، نگرشی جامع به مفهوم کاربردپذیری و ارائه یک مدل جامع در این خصوص است. این پژوهش بنیادی به شیوه فراترکیب و با این سوال اصلی آغاز شد که چگونه می توان مدل های کاربردپذیری را در قالب یک مدل جامع ادغام نمود و چه مشخصاتی خواهد داشت؟ بدین منظور مدل های کاربردپذیری از ادبیات پژوهش استخراج شده و اغلب عوامل موثر بر فرایند تعامل، شناسایی شدند. سپس با سنتز مولفه های مرتبط، مولفه های محوری مدل کاربردپذیری تعیین گردید. در نتیجه، یک مدل جامع ارائه شد که ارتباط مولفه های کاربردپذیری را با کاربر، محصول و مراحل فرایند تعامل معرفی می کند. در این مدل، کاربردپذیری یک ویژگی منحصر به سامانه ها و محصولات نیست، بلکه یک ویژگی از فرایند تعامل بین کاربر با سامانه یا محصول، در یک زمینه مشخص تعریف می شود. این مدل می تواند برای طراحی سامانه ها و محصولات تعاملی مختلف و یا به منظور ارزیابی کاربردپذیری آنها مورد استفاده قرار گیرد.