اهل الذکر

در تفاسیر مهم فریقین، اهل الذکر در آیه 43 سوره نحل وآیه 7 سوره انبیاء به اعتبار سیاق و مورد نزول به افراد غیر معصوم همچون اهل کتاب، عالمان اهل کتاب، آگاهان به تاریخ پیامبران تفسیر شده است . لیکن در روایات متعددی که از امامان شیعه با سند صحیح و معتبر رسیده اهل الذکر در آیه شریفه منحصراً ائمه اهل بیت (علیهم السلام معرفی گردیده و نظر کسانی که مراد از اهل الذکر را اهل کتاب می دانند نفی و تخطئه شده است .مفسران در تحلیل و تفسیر این روایات و چگونگی جمع بین مفاد آنها با مقتضای سیاق و مورد نزول آیه ، نظرات متفاوت وگاه متضاد دارند .دراین مقال این نظرات ،مورد نقد و بررسی قرار گرفته و نظر راجح مدلل گشته است .

قرآن کریم در دو مورد (سوره نحل، آیه 43 _ 44 و سوره انبیا، آیه 7) مرجعیت «اهل الذکر» را، دست کم در حوزه معارف دین، پذیرفته است. در مورد اصطلاح شناسی این تعبیر در بین قرآن پژوهان دو نظریه عمده به چشم می خورد: جمعی که با استناد به سیاق آیات، آنان را اهل کتاب، اهل علم و ... دانسته اند و بر نظریه ارجاع مشرکان به آنان تأکید کرده اند و جمعی که با استناد به روایات انبوه شیعی و برخی از روایات اهل تسنن، آنان را (اهل بیت علیهم السلام) قلمداد کرده و اهل الذکر را، به پیروی از آهنگ روایات، در این معنا منحصر می دانند. در این میان برخی از مفسران کوشیده اند وجه جمعی بین این دو دیدگاه فراهم آورند، بازخوانی و ارزیابی وجوه جمع بین این دو نظریه در دو سطح تنزیل و تأویل آیات، مدنظر این پژوهش است.