مصداق آل

قرائات منسوب به ائمه (ع) در بسیاری موارد مشتمل بر زیاده ای نسبت به متن مصحف رسمی هستند. برخی ماهیت این قرائات را نه قرآنی، بلکه تفسیری شمرده اند. مواردی که نسبت به گونه ای تغییر در متن مصحفِ رسمی بیان صریح تری دارند نیز گاه از اساس ردّ و گاه به گونه ای توجیه شده اند. در عین حال، فارغ از صحت یا عدم صحت انتساب این قرائات به ائمه (ع)، بررسی زمینه های تاریخی شکل گیری آنها کمک زیادی به تحلیل ماهیتشان می کند؛ درنتیجه، مسأله این مقاله تحلیل تاریخی این قرائات است، بدین معنا که قصد دارد بافت تاریخی شکل گیری آنها را مورد بررسی قرار دهد. بدین منظور، به مطالعه موردی زیاده «آل محمد» در قرائات منسوب به اهل بیت (ع) در آیه 33 آل عمران پرداخته و نشان داده است که این زیاده در فضایی که گروه های سیاسی مختلف برای انتساب مدلول به «آل» در دالّ مرکزی «آل محمد» می کوشیدند، درصدد معرفی ذریه نبی اکرم (ص) به عنوان مصداق آل محمدِ برگزیده و مصطفای الهی بوده است. عدم هماهنگی این زیاده با بافت متنی ای که در آن درج شده است، و هماهنگی زیادش با بافت موقعیتی رواجش از دیگر سو، مؤید ماهیت غیرقرآنی آن است.