لالجین

اکوسیستم های نوآوری در آخرین مرحله از چرخه عمر خود، که معمولاً با تغییرات شدید محیطی یا ظهور اکوسیستم های جدید همراه است، دو گزینه پیش رو دارند: یا با شرایط جدید سازگار می شوند و به فعالیت-های نوآورانه خود ادامه می دهند و یا در خودنوسازی ناتوانند و دچار زوال می شوند. در حالت دوم، بازآفرینی و احیای یک اکوسیستم نوآوری زوال یافته می تواند برای سیاست گذاران و مدیران حائز اهمیت باشد. شهر لالجین، مهمترین مرکز تولید سفال و سرامیک در ایران است که سفال گری در آن سابقه ای حداقل 200 ساله دارد، این صنعت علی رغم وجود پیشینه تاریخی فعالیت نوآورانه در قالب ساختار اکوسیستمی، در حال حاضر فاقد ویژگی های یک اکوسیستم نوآوری پویا و فعال است. در این مقاله تلاش شده است با انجام مصاحبه های عمیق با 50 نفر به نمایندگی از بازیگران درگیر در این اکوسیستم و مطلعین از رویدادهای تاریخی، ابتدا روند تاریخی اکوسیستم نوآوری لالجین از قبل از سال 1315 تاکنون بررسی و تحلیل و سپس وضع موجود آن توصیف گردد. در این تحقیق از روش تحلیل محتوای کیفی عرفی جهت استخراج مفاهیم از مصاحبه ها و دسته بندی آن ها در قالب مقولات و محورها استفاده شده است. درنهایت محرک ها و موانع نوآوری در این اکوسیستم شناسایی و برآن اساس راه کارهایی جهت بازآفرینی این اکوسیستم مطرح شده است. این راه کارها در قالب یک الگوی چهار مرحله ای همراه با نقش هر بازیگر در این اکوسیستم جمع بندی و ارائه گردیده است.

در دهه های اخیر، شهرنشینی بر شهرسازی مقدم شده و رشد شهری و توسعه کالبدی شهرها به یکی از مهمترین مسائل تبدیل گشته است. هرچند باید اذعان داشت در شکل توسعه کالبدی و فضایی شهرها بر اساس اندازه و جمعیت آنها تفاوت های عمده ای دیده می شود. هدف این تحقیق شناخت الگوی کالبدی و نحوه گسترش روستا-شهرها در سال های اخیر است. در این پژوهش محقق در یک تحقیق کاربردی از طریق مشاهده مستقیم و غیرمستقیم به بررسی نحوه گسترش کالبدی و فضایی توسعه روستا-شهرها با استفاده از مدل هلدرن کرده است. نمونه موردی این پژوهش شهر لاله جین در استان همدان است. بررسی ها در این تحقیق نشان می دهد که در لالجین تا سال 1381 شهر به صورت فشرده رشد کرده اما بین سال های 1384 تا 1389 رشد بدقواره شهری (پراکنش) رخ نموده که میزان آن بر اساس این مدل 78 درصد بوده است. بر اساس تحلیل نتایج حاصل از یافته های تحقیق با توجه به رشد افقی و پراکنش شهر، الگوی متمرکز به عنوان الگوی مطلوب گسترش آتی شهر مشخص گردید.

شهر لالجین، از مهم ترین مراکز تولید سفال در ایران است و همین قابلیت باعث شده است علاوه بر کسب رتبه اول صادرات سفال در کشور، جایگاه سوم در جذب گردشگر در استان همدان، پس از شهر همدان و غار علی صدر را به خود اختصاص دهد؛ اما صنعت سفال لالجین علی رغم مزیت های خود، در حال حاضر، در خلق و تجاری سازی نوآوری فاقد یک ساختار سیستمی است و معدود نوآوری های موفق سالیان اخیر این صنعت متکی به ابتکار عمل تعداد اندکی از بی شمار سفالگر خوش ذوق این شهر بوده است. در این پژوهش تلاش شده است با استفاده از رویکرد نظریه داده بنیاد و با انجام مصاحبه های عمیق با 59 نفر به نمایندگی از بازیگران درگیر در این صنعت و خبرگان مرتبط با آن، ساختار فعالیت های نوآورانه صنعت سفال لالجین، در طول چرخه عمر آن بررسی و راه کارهایی جهت احیا و رونق بخشی به آن ارائه گردد. در این پژوهش سه مدل، بر مبنای مدل پاردایمی نظریه داده بنیاد، برای تشریح و تحلیل زیست بوم نوآوری سفال لالجین از سال 1315 تاکنون و یک مدل نیز برای احیای آن ارائه گردیده است. نتایج نشان می دهد مهم ترین راه کارهای پیشنهادی در این خصوص ایجاد پژوهشکده سفال و سرامیک، ایجاد مراکز تحقیق و توسعه صنعتی، راه اندازی شتاب دهنده تخصصی سفال و تعمیق همکاری ها بین بازیگران این صنعت است.

شیوع همه گیری کرونا یکی از جدی ترین آسیب ها را بر صنعت توریسم و گردشگری دنیا وارد کرده است. با توجه به نقش پر اهمیت صنعت گردشگری و صنایع دستی در اقتصاد شهر لالجین، هدف از این مطالعه نیز بررسی کانال های اثرگذاری شیوع کرونا بر صنعت گردشگری در شهر لالجین بوده تا ابعاد مختلف این بحران بر اقتصاد گردشگری این شهر استخراج شده و مشخص گردد که آیا محوریت بودن صنایع دستی در شکل گیری گردشگری شهر لالجین، توانسته است اثرات بحران همه گیری کرونا بر گردشگری را تقلیل دهد یا خیر؟ بدین منظور برای یافتن ابعاد مختلف اثرگذاری همه گیری کرونا بر گردشگری و توسعه پایدار شهر لالجین، به بررسی روایت های فردی و تجربه های شخصی 21 نفر از صنعتگران و تولید کنندگان سفال و سرامیک در شهرک صنعتی لالجین، کارگران و فروشندگان صنایع دستی، صادرکنندگان، و صاحبان مشاغل در حوزه خدمات گردشگری شهر لالجین پرداخته شده است. نتایج حاصل از کدگذاری مصاحبه ها نشان دهنده 9 مکانیزم اصلی اثرگذاری شیوع کرونا بر کسب و کارهای گردشگری در حوزه صنایع دستی می باشد که شامل: 1) تغییر در بازار فروش محصولات 2) تغییر در بازار نیروی کار 3) تغییر در ساختار بازار 4) تغییر در استراتژی های فروش و بازاریابی 5) تغییر در علایق و سلایق مردم 6) بروز مشکلات مالی7) مشکلات ناشی از اعمال قوانین منع تردد و محدودیت های کرونایی 8) سوء مدیریت دولتی و 9) عوامل تشدید-کننده همچون تورم و تحریم های بین المللی می باشند. همچنین نتایج این پژوهش حاکی از آنست که حضور صنایع دستی در صنعت گردشگری شهر لالجین باعث بالا بودن درجه تحرک نیروی کار در این شهر شده و از این طریق از بروز بیکاری گسترده در دوران بحران ممانعت به عمل آورده است. نتایج حاصل از این مطالعه کاربردهای سیاستی مفیدی برای کسب وکارهای فعال در حوزه صنایع دستی، به خصوص در دوران پساکرونا در بر خواهد داشت.