خلوت گزینی

از منظر گروهی از نظریه های روانشناختی، رفتار های خلوت خواهانه ممکن است مغایر با سلامت روان باشند، به گونه ای که در این نظریه ها تنهایی وضعی مشقت بار پنداشته می شود که باید مانع از آن شد یا آنکه برطرفش کرد، با کودکانی که تنها بازی می کنند طوری برخورد می شود که گویی ناسالم و هنجار شکنند و به کسانی که به فعالیت های انفرادی می پردازند ترحم می شود. اما از نظرگاه های دیگری، تنهایی می تواند برای کارکرد های روانی نافع باشد، به گونه ای که نیاز مبرم به حریم شخصی و تجربیات مثبت خلوت گزینی از ویژگی های مشترک افراد خود شکوفا در نظر گرفته می شود. در این مقاله سعی شد با مرور نظری بر مفهوم تنهایی و بررسی دیدگاه های موافق و مخالف این ظرفیت، به خاستگاه شکل گیری ظرفیت تنهایی و تاثیرات قابل توجه آن بر بلوغ روانی پرداخته شود تا متخصصان حوزه سلامت روان با آشنایی بیشتر با این مفهوم بر بهبود این ظرفیت مهم در ساختار روانی اهتمام ورزند.

عارفان در خلوت و انزوای خود از رهگذر شهود و اشراق که ابزار معرفتی آنان است، به فضاهایی گام می نهند که عقل از ادراک آن عاجز و زبان از توصیف آن ناتوان است. فضاهایی که خاستگاه تجلّیات غیبی و مرموز آنان است. این فضاها به دستیاری وهم و خیال یا آمیزه هایی از هر دو ایجاد می گردد. دشواری فهم این فضاها از آنجا برمی خیزد که عموماً خیال و وهم دو نام برای یک حال ذهنی تصوّر می شود درحالی که خیال به دلیل ابتنایش بر محسوسات، با وهم فرق دارد. اگر چه این هر دو در ساختن عالم رؤیا دخیل اند. به سخن دیگر رؤیا محصول تقابل و تعامل دو نیروی واهمه و تخیّل است که خود با جهان واقع رؤیاروی می گردد. هدف از این پژوهش بازنمود احوال عارف، در لحظه های شهودی ورود او به این فضاها و نحوه تأثیرپذیری اش از این احوال روحانی است. دستاورد عمده این پژوهش درک این نکته است که انزوا و در خود فرورفتن عارف گاه زمینه ساز رؤیاهای عارفانه و کشاندن عارف به وادی تجربه های ژرف، متفاوت و در عین حال توصیف ناپذیر است. پژوهش حاضر داده های خود را از طریق روش کتابخانه ای به دست آورده و آن ها را با بهره گیری از روش توصیفی تحلیل کرده است.