دابق

هدف مقاله حاضر تعیین الگوی تبلیغی است که داعش در مجله انگلیسی زبان خود «دابق» برای جذب نیرو بکار می برد. 14 شماره ی این مجله به روش تحلیل محتوای کیفی مورد تحلیل قرار گرفت. یافته ها حاکی از آن است که داعش برای جذب مخاطب از دو الگوی بین مجله ای مبتنی بر «منهاج نبوی خود» (بشیرا، نذیرا، موعظه و ...) و «منهاج غیرنبوی دیگری» (اتکا به غیر خدا، مسخره کردن رسولا، عدم پذیرش موعظه و ...) و الگوی درون مجله ای بر پایه «استناد» (آیات و روایات)، «ارتباط» (حوادث و رویدادهای تاریخی)، «انتساب» (منتسب کردن خود به افراد، صفات و ... مورداشاره در آیات)، «اثبات» (ثابت کردن حقانیت با استفاده از ذعان دشمنان، اذعان خبرنگار اسیر، اقرار و اعتراف اسرا و ...) و «اغیار» (دیگری سازی) محصور در فضای آخرالزمانی با چاشنی احادیث آخرالزمانی و معرفی خود به عنوان منجی آخرالزمانی احیاء کننده عزت و اقتدار مسلمین سنی بهره می برد که درنهایت الگوی دوبخشی تبلیغات رسانه ای داعش را نتیجه می دهد که همانا مشروعیت بخشی به خود و مشروعیت زدایی از همه ی غیرخود و مشتمل بر 122 تکنیک تبلیغی است که مواردی چون «تلفیق دوران طلایی صدر اسلام و دوران آخرالزمانی»، «خود را دشمن مشترک همه ی کفار معرفی کردن» و ... در نوع خود جدید هستند.

رسانه ها مهم ترین و مؤثرترین ابزار انتقال اطلاعات در تحقق فرایند ارتباطات هستند. گروه هایی همچون داعش با فهم توانایی بالقوه رسانه ها در تأثیرگذاری بر افکار عمومی در سطح منطقه ای و بین المللی، اقدامات گسترده ای برای استفاده همه جانبه و جامع از رسانه ها داشته و برای توجیه اقدامات و مشروع نشان دادن خلافت خود، از انواع مختلف رسانه ها و تکنیک های رسانه ای استفاده می کنند. ازاین رو هدف پژوهش حاضر بررسی تکنیک های رسانه ای داعش در القای قدرت را با استفاده از نظریه بازنمایی و روش تحلیل تماتیک است. روش گردآوری داده ها از نوع کتابخانه ای و روش تحقیق تحلیل مضمون بازتابی می باشد. سوال اصلی پژوهش حاضر این است که مضامین تکنیک های رسانه ای داعش در القای قدرت کدام اند؟ یافته های پژوهش با تمرکز بر تحلیل مضامین مجله دابق و رومیه نشان می دهد که داعش با بهره گیری هوشمندانه از تکنیک های رسانه ای رایج از چند طریق توانست در زمینه های مختلف قدرت نرم و سخت اعمال قدرت کند؛ داعش با استفاده از روایات و اسطوره های دینی، خلافت اسلامی را احیا کرده و با تقویت قدرت معنوی و متقاعدسازی، طیفی از مسلمانان سراسر جهان را با خود همراه ساخت. اعضای این گروه با ارائه ارزش های جهان شمول و هنجارهای مقبول مسلمانان، از آنها خواستند تا با «بیعت» و «هجرت» تحت لوای خلیفه قرار گرفته و جهاد کنند و یا با انجام عملیات های تروریستی قدرت داعش را در سراسر جهان به نمایش بگذارند. از دیگر مقولات مهم در این بررسی توجه زیاد داعش در بازنمایی قدرت نظامی و امنیتی، مجازات، قدرت اقتصادی، قدرت سازماندهی، خدمات امور اجتماعی و رفاهی بوده است.

به مثابه بازار تجاری- انتخاباتی، تروریسم نیز نوعی بازار سیاسی دارد که گروه های تروریستی به عنوان تولیدکنندگان و فروشندگان ایده هایشان به مخاطبان، به برندسازی روی می آورند تا از این طریق بتوانند ادراک اعمال شان را برای خریداران و مخاطبان (گروه های هدف) جذاب کنند. دولت اسلامی عراق و شام (داعش) و روش های تبلیغاتی و برندسازی آن از جمله موارد مهم برای بررسی ساختار برندسازی گروه های تروریستی است. برندسازی تروریستی نوعی پروپاگاندای رسانه ای برای مخاطبان هدف است. هدف اصلی این پژوهش تمرکز بر جنبه های ارتباطی مجله آنلاین تبلیغاتی داعش (دابق) برای تبیین بازاریابی سیاسی و برندسازی داعش است. بر همین مبنا، فرض اساسی پژوهش این است که داعش از طریق برندسازی ایده های خود و تمرکز بر ادراک ترس و خشونت در بازار سیاسی تروریسم، توانسته است در مدت زمان محدود، مخاطبان متفاوتی را در بین گروه های خاص جذب کند. روش پژوهش تحلیل محتوای شماره های چاپ شده مجله دابق است تا از طریق متن پژوهی، روش های بازاریابی سیاسی و برندسازی داعش نمایان شود. یافته های پژوهش نشان می دهد که امروزه با وجود ضعیف شدن این گروه، هنوز ایده های اساسی آن از جمله آرمان خلافت اسلامی از طریق راهبرد های بازاریابی و برندینگ دنبال می شوند، هر چند در بعد فیزیکی- عملیاتی، این گروه ضربه های سختی را متحمل شده است.

گروه «دولت اسلامی» موسوم به داعش در شرایط بحرانی سوریه و عراق، با اتخاذ گفتمانی متفاوت از سایر جریان ها و گروه های سلفی جهادی و با ادعای تشکیل خلافت اسلامی در مناطق تحت تصرف خود، به سرعت گسترش پیدا کرد و توانست ساختاری شبه دولتی در این مناطق ایجاد کند. داعش با انتخاب «خلافت» به عنوان دال مرکزی، گفتمان خود را از یک گفتمان هویتی به گفتمانی ژئوپولیتیکی تبدیل کرد. شکست های مکرر داعش و آزادی دو شهر موصل و رقه از سیطره داعش در اواخر سال 2017 گفتمان این سازمان که برپایه تصرف سرزمین بود را دچار اختلال کرد. این مقاله به دنبال پاسخ به این سؤال تالیف شده است که «تهدید امنیتی گفتمان توسعه طلب داعش چیست؟» برای پاسخ به پرسش تحقیق با استفاده از روش تحلیل محتوا این فرضیه بررسی شده است که «مرکز ثقل قدرت داعش، گفتمان این گروه می باشد. به همین دلیل، داعش برای حفظ این مرکز ثقل قدرت، متناسب با شرایط و مقتضیات زمانی و مکانی، تغییراتی را در آن به وجود آورده است.» یافته های مقاله ضمن تائید فرضیه تحقیق نشان می دهد داعش، ضمن وفاداری به دال مرکزی و دال های شناور گفتمان پیشین، دال های شناور جدیدی را به گفتمان خود افزوده است و مفصل بندی جدیدی از دال ها ارائه کرده است. گفتمان جدید داعش در مقایسه با گفتمان پیشین، گفتمانی تدافعی است.