مهوش قویمی

کتاب انواع شعر فرانسه اثر مؤلفین شهناز شاهین و مهوش قویمی، چاپ انتشارات دانشگاهی سمت در سال ۱۳۷۹ به چاپ رسیده و در سال ۱۳۸۳ مورد بازبینی و ویرایش قرار گرفته است. این کتاب که با مخاطب دانشگاهی و به منظور تدریس در دوره کارشناسی و کارشناسی ارشد ادبیات فرانسه طراحی شده است علی رغم برخورداری از نگارشی واضح و گویا کاستی هایی نیز دارد. هدف این نوشته بررسی نگارش و نحوه ارائه مطالب این کتاب بوده است و در آن به برخی از کاستی ها که عمدتاً به نوع ترتیب بندی مطالب در درون فصل های کتاب، نظام ارجاع دهی به آثار استفاده شده و مثال های ارائه شده از نقطه نظر ساختاری و محتوایی به تأکید بیش از اندازه بر صورت شعری فرانسه و عدم معرفی جامع شعرای فرانسوی و آثار تأثیرگذار آنان مربوط می شود اشاره می شود.

یک اثر ترجمه شده را با دیدگاه های متفاوتی می توان مورد مطالعه قرار داد. یکی از این دیدگاه ها، معیارهای نقد ترجمه مبتنی بر کارکرد ترجمه است. گاهی این کارکرد بیشتر فرامتنی است و گاهی به گفتمانی می پردازد که اثر ترجمه شده در جامعه مقصد تولید می کند. مطالعه و بررسی مقابله ای متن مبدا و متن مقصد، به لحاظ زبانی، آموزشی و در سنجش کیفیت ترجمه می تواند مفید باشد که به آن ارزیابی ترجمه می گوییم. نقد ترجمه «باید به این مساله بپردازد که ترجمه در جامعه مقصد چه می کند»(فرحزاد 1387 : 39) مترجم محصولی را تولید می کند و این محصول در جامعه مقصد مصرف می شود و در نتیجه تولید فکر و ایدئولوژی می کند. در این نوع مطالعه ، بازتاب کار مترجم، فراتر از بررسی درست یا اشتباه بودن ترجمه یک واژه است. تفکر انتقادی باید کل گفتمان و پیامد های مجموعه تولید شده را هدف قرار دهد. در این نوشتار، نگاهی داریم به پذیرش آثار کریستیان بوبن و نقش ترجمه های مهوش قویمی آن در معرفی این نویسنده فرانسوی به مخاطبان فارسی زبان.

کریستوف بالایی یکی از ایران شناسانی است که مدتهای طولانی از عمر خود را صرف مطالعه ادبیات فارسی نمود و حاصل آن هم کتابی شد با عنوانGenèse du roman persan moderne که توسط خانم مهوش قویمی و خانم نسرین دخت خطاط به فارسی برگردانده شده است. مطالعه ترجمه این کتاب و مقایسه آن با متن فرانسوی از این لحاظ که موضع گیریهای مترجمان را در برابر متن در چالشهای گوناگون نشان میدهد می تواند برای دانشجویان و علاقمندان ترجمه جالب باشد. در تحلیل این متن از روش وینه و داربلنه استفاده شده که یکی از نظریه های پرکاربرد در این زمینه است. در این مقاله تلاش می شود نشان دهیم مترجم از چه راهکارهایی استفاده میکند تا خواننده را با متن بیشتر همراه کند و پیام موجود در آن را بهتر منتقل نماید. در حقیقت تلاش می کنیم به این سوال اساسی پاسخ دهیم که مترجم چرا به چنین انتخابهایی دست می زند و هدف او از کاربرد یک ساختار، یک فعل یا یک عبارت چیست؟ در نهایت هم این نتیجه بدست می آید که ترجمه مقصدگرای این کتاب به دنبال جلب نظر خواننده فارسی زبان و فهماندن مطالب کتاب به فارسی ترین شکل ممکن است.

این مقاله به بررسی ریتم در ترجمه های مهوش قویمی از آثار کریستیان بوبن می پردازد. بوبن اندیشه ای ساده و صمیمانه را در قالب سبکی ساده و فارغ از جمله های پیچیده و کلمه های پرطمطراق بیان می کند؛ نوشته های او سرشار از جمله های کوتاهی است که ریتم آرام یا تند آن ها بیانگر احساس و اندیشه ی شخصیت هاست. از دیدگاه هانری مشونیک هر متن ریتم خاص خود را دارد که نقشی اساسی در معنازایی آن ایفا می کند؛ وظیفه ی مترجم کشف عناصر معنازایی در متن اصلی و سپس بازآفرینی آن در ترجمه است که مشونیک از آن به عنوان «مطابقت بوطیقایی» (Concordance poétique) بین متن اصلی و ترجمه یاد می کند. بررسی ترجمه ی دو داستانِ ابله محله و ایزابل بروژ نشان می دهد هرچند مترجم به دلیل تفاوت های زبانی یا رعایت قواعد درست نویسی گاهی از ریتم متن اصلی فاصله گرفته اما در بازآفرینی ریتم و نشانه های شفاهیت (Oralité) متن موفق شده است.