کنشگری سیاسی

توئیتر در حال حاضر به یکی از رسانه های اصلی برای کنشگری در جریان رویدادهای سیاسی تبدیل شده است. در این تحقیق، با تمرکز بر مفهوم همگان شبکه ای تلاش می کنیم تا چگونگی کنشگری این همگان ها در توئیتر فارسی را در جریان انتخابات ریاست جمهوری سال 1396 مطالعه کنیم. برای انجام اینکار، نوع توئیت های تولید شده، لحن توئیت ها و همچنین قالب بندی شخصیت ها در توئیتر فارسی را تحلیل می کنیم. داده های تحقیق (دو میلیون و 596 هزار و 284 توئیت) در دوران انتخابات با روش گلوله برفی و استفاده از 94 کلیدواژه و هشتگ، از API توئیتر گردآوری شد و ما با انتخاب 10416 توئیت از 50 کاربر موثر در هر همگان شبکه ای، تلاش کردیم به پرسشهای تحقیق پاسخ دهیم. رویکرد تحلیلی تحقیق نیز ترکیبی از روش تحلیل محتوای مردمنگارانه و تحلیل گفتمان انتقادی رسانه های اجتماعی بود. نتایج تحقیق نشان داد تفسیر، نقل قول و خبر پربسامدترین انواع توئیت در توئیتر فارسی هستند. همچنین، لحن جدی و کنایی در همگان های شبکه ای بسامد بیشتری دارد. یافته ها همچنین نشان داد که منازعه اصلی در توئیتر فارسی بین توئیت های حمایتی اصلاح طلبان و انتقادی اصولگرایان در مورد روحانی شکل گرفته است.

نقش مهم توئیتر در رویدادهای سیاسی- اجتماعی در سالهای اخیر باعث شده تا محققان تلاش کنند این نقش را تبیین کنند. در این مقاله، ایده میدان سیاست در توئیتر فارسی را مطرح می کنیم که بر اساس نظریه میدان پیر بوردیو بنا شده و با مفصل بندی نظریه روایت و مفاهیم همگان شبکه ای و قالب بندی شبکه ای تلاش می کند تا کنشگری سیاسی در توئیتر را شناسایی و تحلیل کند. رویکرد تحلیلی تحقیق نیز ترکیبی از روش تحلیل محتوای مردمنگارانه و تحلیل گفتمان انتقادی رسانه های اجتماعی بود. نمونه تحقیق نیز شامل 10416 توئیت از کاربران موثر در همگان های شبکه ای توئیتر فارسی در جریان انتخابات ریاست جمهوری سال 1396 می شد. نتایج تحقیق نشان می دهد که نزاع در میدان سیاست توئیتر فارسی بیشتر معطوف به جدل های انتخاباتی و مناقشات مربوط به ایام انتخابات است. در واقع، میدان سیاست در توئیتر فارسی بیش از آنکه محلی برای نزاع بر سر تعریف ارزش های جدید برای پی ریختن یک میدان دیگرگون یا به چالش کشیدن ارزش های پذیرفته شده و بنیادین میدان باشد، محلی برای استفاده از ارزشهای موجود برای تفوق بر رقیب است.

در این پژوهش به بررسی راهبرد مشارکت سیاسی در میان کنشگران چهار حوزه معلمی، دانشجویی، زنان و کارگری پرداختیم. سؤال محوری این است که کنشگران چه راهبرد هایی را برای دستیابی به مطالباتشان در بستر نظام سیاسی موجود در پیش می گیرند. بدین منظور از نظریات دموکراتیک سازی و انعطاف پذیری اقتدارگرایی سود بردیم. برای جمع آوری داده های تحقیق، از روش کیفی و مصاحبه های نیمه ساختاریافته با 22 نفر از فعالان چهار حوزه منتخب استفاده کردیم و با کمک تحلیل محتوای تماتیک به تجزیه وتحلیل مصاحبه ها پرداختیم. یافته های پژوهش نشان می دهند کنشگران از چهار راهبرد 1- روابط حسنه یا تعامل با حاکمیت، 2- مقاومت در برابر حاکمیت، 3- بازسازی درونی پس از وقوع سرکوب و 4- ائتلاف استفاده می کنند. کنشگران گاه به طور هم زمان و ترکیبی چند راهبرد را بکار می گیرند و یا در طول زمان، راهبرد های متفاوت را در مقاطع زمانی مختلف تجربه می کنند. نتایج حاکی از آن است که تشکل ها ابتدا مذاکره با مسئولان را آزمون می کنند، سپس مسیر اشکال غیررسمی کنشگری را طی می کنند که هزینه برند. بالا رفتن هزینه، کنشگران را وادار به پنهان کاری فعالیت هایشان می کند. درواقع کنشگران در زمانه ای که فرصت سیاسی برای فعالیت وجود دارد از آن بهره می برند و در زمانه ی عسرت و انسداد فضای سیاسی میان کنش های رسمی و غیررسمی جابه جا می شوند.

هدف این پژوهش، تحلیل بازنمایی کنشگری سیاسی زنان در سریال های تاریخی پخش شده از سیمای جمهوری اسلامی ایران در دهه چهارم پس از انقلاب ( سال های 1400-1390) با استفاده از روش کیفی از نوع تحلیل روایت گریماس است. با توجه به هدف پژوهش با نمونه گیری هدفمند دو سریال«تبریز در مه» و «بانوی سردار» که در آنها زنان شخصیت اصلی سریال و کنشگر عرصه جامعه و سیاست بودند، انتخاب و مورد تحلیل قرار گرفتند. زنان کنشگر عرصه سیاست در این سریال ها بین 20 تا 40 سال داشتند. هر دو شخصیت اصلی زن سریال ها(دختر خان و دختر ولیعهد) از طبقه بالای اجتماع هستند. در این سریال ها بین طبقه اجتماعی و کنشگری زنان رابطه مستقیم وجود دارد. کنش اجتماعی -سیاسی زنان در آنها بازتابی از ساختار سیاسی و اجتماعی حکومت داخلی، و دخالت دولت های غربی در امور داخلی ایران بوده است. این بازنمایی کنش سیاسی زنان را در مقوله های بسیاری، از جمله در گفتمان شخصیت های حاضر در سریال ها (دیالوگ ها)، در لوازم و ابزار استفاده شده توسط آنها (اسب و اسلحه)، شرکت در امور سیاسی و اجتماعی، ایجاد انسجام و همبستگی اجتماعی، مقبولیت اجتماعی، دفاع از ارزش های دینی و آرمان ها، برقراری عدالت اجتماعی و همین طور ایجاد تغییر اجتماعی در جامعه زمان خود را نمایش می دهد. با بررسی های انجام شده در این پژوهش، معلوم شد که امر بازنمایی زنان طبقات پایین جامعه که در وقایع سیاسی- اجتماعی تاریخ ایران نقش اساسی داشتند، مورد توجه قرار نگرفته است.

ماهیت و سمت وسوی کنش های اجتماعی و سیاسی در عرصه اجتماعی، صرفنظر از متغیرهای زمان و مکان، هم تحت تأثیر تصمیمات، اقدامات و اولویت های نظام های سیاسی بوده و هم بر آنها تأثیر می گذارد و این نکته ای است که در تحولات سیاسی اجتماعی دوره جمهوری اسلامی قابل تبیین است. با گذشت چهار دهه از پیروزی انقلاب اسلامی، به تدریج کنشگری سیاسی شهروندان تحت تأثیر متغیرهای مختلف، متحول شده و با ظرفیت ها و آسیب هایی همراه بوده است. با این نگاه، هدف این پژوهش بررسی سیر تحول تاریخی کنشگری سیاسی شهروندان در جمهوری اسلامی است. این مقاله درصدد پاسخگویی به این پرسش خواهد بود که روند کنشگری سیاسی در دوره جمهوری اسلامی چه فرصت ها و چالش هایی را ایجاد کرده است؟ در این پژوهش، از روش کیفی با راهبرد جامعه شناسی تاریخی استفاده شده است. یافته پژوهش نشان می دهد که در جمهوری اسلامی ایران عرصه های کنشگری شهروندان و نخبگان سیاسی در بیان تقاضاها و مطالبات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی به تدریج گسترده و متنوع تر شده است .