ظروف سنگی

زمان زیادی ازکشف تمدن هلیل رود(جیرفت) نمیگذرد و پژوهش های زیادی در باب این تمدن صورت نگرفته و بررسی و مطالعه ساختار نقوش روی آثار تازگی دارد. با توجه به عدم وجود اطلاعات مکتوب و سندهای تاریخی کافی از این تمدنﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻭ ﺍﻫﻤیﺖ و جایگاه آن در تاریخ هنر ایران باستان ، ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﻘوش ﺑﻪ ﺟﺎﻣﺎﻧﺪﻩ ﺍﺯ ﺍیﻦ ﺗﻤﺪﻥ می تواند  منبع خوبی باشند که ﻗﺎﺑﻞ ﺩﺳﺘﺮسی ﻫﺴﺘﻨﺪ وﻣی ﺗﻮﺍنند ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ﺍﺭﺯﺷﻤﻨﺪ ی ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﻋﻘﺎیﺪ، ﺁﺩﺍﺏ ، ﺭﺳﻮﻡ ،دانش فنی و ... ﺍﺯ ﺍیﻦ ﺗﻤﺪﻥ ﺩﺭ ﺍﺧﺘیﺎﺭ ما ﺑﮕﺬﺍﺭﺩ. نقوش بکار رفته روی آثار بخش مهمی از هنر ایران باستان است. نقوش سفالینه ها و ...که بسیاری از آنها با نقش مایه های بسیارزیبا تزیین شده ان د، هم واره بیانگ ر دیدگاه و جهان بینی ، مفاهی م نمادی ن و ارتباطات فرهنگ ی جوامع در زمان های گذش ته بوده اس ت. هدف از این پژوهش مطالعه و بررس ی ساختار بصری نقوش تزئینی (دانش فنی زیبایی شناس ی) بر روی آثار یافت شده از تمدن جیرفت و پرسش از کیفیت زیبایی آن هاست. درضمن مطالعه ساختار تصویری نقوش بکار رفته روی آثار می توانیم حساسیت های بصری خالقان این آثار را در مورد امر زیبا آشکار سازیم کاربرد اصولی و دقیق عناصر زیبایی شناسانه (دانش فنی) همچون ریتم، تقارن، تعادل، تناسب ،تمرکز، توازن و غیره بر روی آثار سنگی تمدن جیرفت به وفوردیده می شوند و بیان کننده این امر مهم هستند که مردمان این تمدن علاوه بر جنبه کاربردی ظروف در زندگی روزمره، با استفاده از نقوش مختلف ( هندسی، انسانی، گیاهی، حیوانی، موضوعی و نمادین) روی این آثار سعی در ارضا کردن نیاز های زیبایی شناسانه خود بوده اند. روش گردآوری داده ها در این مقاله، مطالعات کتابخانه ای و بررسی میدانی از طریق مشاهده عینی و روش پژوهش بصورت توصیفی و تحلیلی است. به نظر می رسد منشأ عناصر تجسمی، عقاید انتزاعی و تصاویر رئالیستی برگرفته از طبعیت اطراف و آئین های اساطیری این حوزه بوده و در کنار آن ، ذهن حساس و زیبای شناسانه هنرمندان که از فرهنگ آنها نشأت می گرفته قابل مشاهده است. نقش اندازی بر روی این ظروف وسیله ای برای انتقال پیام در دروان پیش از تاریخ به شمار رفته است و مناسب ترین بوم برای نمایش پیام و دانش بشری در دوران خود مورد استفاده هنرمندان قرار گرفته است. سؤالات این پژوهش این است : -1در ساختار و ترکیب بندی تزئینات ظروف از کدام عناصر و کیفیات بصری(دانش فنی) استفاده شده است و فنون ارتباط بصری مرتبط با ظروف سنگی هلیل رود چگونه است؟ 2-رابطه معنایی بین فرم و محتوای نقوش این آثار کدام است ؟ اهداف: 1-بررسی ساختار بصری و تجسمی نقوش روی آثار این تمدن 2-تحلیل رابطه بین فرم و محتوای نقوش بکار رفته در آثار این تمدن

تمدن جیرفت، از تمدن های کهن فلات ایران در حوز ه هلیل رود است. ظروف و اشیای به دست آمده از این منطقه نه تنها بیانگر فرهنگ و تمدن غنی این سرزمین است، بلکه به دلیل داشتن تصاویر زیبا و بدیع، از ظرفیت های درخور ملاحظه برای پژوهش در مورد شیوه زندگی و فرهنگ رایج در میان مردم این منطقه برخوردار است. هدف از این پژوهش، معرفی، شناخت و بیان نمادین موجودات تصویرشده روی ظروف سنگی جیرفت است. بنابراین، در این پژوهش که به شیوه توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای تدوین شده است، با این فرض که شیوه پردازش این نقش ها، متأثر از طبیعت و نگرش مذهبی و دینی مردم جیرفت است، تعدادی از نقوش حیوانی و انسانی حک شده روی ظروف سنگی بررسی شده است. نتیجه این پژوهش، حکایت از تأثیر درخور ملاحظه شیوه زیست و تفکر مردمان باستانی جیرفت بر نحوه طراحی برخی از نقوش خاص ازجمله نقوش حیوانی، انسانی و نقوش جانوری ترکیبی دارد. این نقوش، نوعی تخیل خلاق را به نمایش می گذارند؛ تخیلی که سبب شکل گیری تصاویری شده است که می توان آن ها را نتیجه باورهای فکری مردم این سرزمین دانست.

مطالعه و بررسی ظروف سنگی هخامنشی مکشوفه از محوطه های باستانی که هم اکنون در موزه ها نگهداری می شوند، مبحث اصلی مقاله حاضر را تشکیل می دهد. یکی از شواهد موجود برای بررسی فرایند تکنولوژیکی در دوره هخامنشی، هنر سنگ تراشی ظروف سنگی در این دوره است؛ زیرا این آثار از جمله دست ساخته های بشرند که جایگاه ویژه ای را در مطالعات باستان شناختی به خود اختصاص داده اند. در این مقاله تلاش شد که منابع و مدارک موجود، درباره ظروف سنگی دوره هخامنشی گردآوری شود. در مجموع در این بخش 26 اثر متعلق به این دوره انتخاب شد که این آثار به سه گروه طبقه بندی و بعضی نیز به زیرگروه های فرعی تر گروه بندی شدند. بیشتر مطالعات صورت گرفته براساس توصیف ظاهری، الگوها و موتیفهای هنری موجود، بررسی طرحها و تزئینات و نیز خطوط و کتیبه هایی که بر روی آنها نقش شده، انجام گرفته است.

هدفی که این مقاله دنبال می کند، بررسی و مطالعه ظروف سنگی مکشوفه و بجای مانده از دوره هخامنشی است. بیشتر این آثار، مربوط به هنر سنگ تراشی این دوره هستند که در زندگی روزمره درباری و در مراسمی خاص از آنها استفاده می شده است. در این پژوهش 24 اثر در قالب شش گروه مشخص شده اند که به معرفی نمونه ها، براساس گونه شناسی، جنس، نوع و کاربرد آنها پرداخته می شود. مجموعه مورد مطالعه، شامل پنج هاون سنگی، شش دسته هاون سنگی، دو قاشقک (سرتاس) سنگی، شش بطری سنگی، چهار گلدان سنگی و یک دوستکامی سنگی است.