سوگیری رفتاری

پژوهش حاضر با هدف ارائه الگویی برای پیشبینی تغییرات شاخص کل «بورس اوراق بهادار تهران» با درنظرگرفتن عوامل رفتاری و کلان اقتصادی حاکم بر بازارهای پولی و مالی کشور صورت گرفته است. اهمیت و ضرورت این مطالعه از آن رو است که بر خلاف سایر مطالعات پیشین بهمنظور تحقق این مهم تنها به ابعاد کلان اقتصادی پرداخته نشده و علاوهبر این بُعد، ابعاد رفتاری نیز بررسی شده است تا قدرت تبیینکنندگی مدل را نسبت به مدلهای ارائهشده در این راستا ارتقا دهد. این امر با استفاده از روش پویاییشناسی سیستمی و ارتباط میان سوگیریهای رفتاری، داراییهای رقیب سهام (قیمت طلا، نرخ ارز، قیمت مسکن و قیمت نفت) و عوامل کلان اقتصادی صورت گرفته است. نتایج پژوهش مؤید این موضوع است که متناسب با شرایط پیش رو تا سال 1400، با افزایش ارزش تمامی داراییهای رقیب سهام، بهتبع شاخص کل «بورس اوراق بهادار تهران» نیز از این الگو پیروی خواهد کرد. در این راستا باید توجه داشت که رشد چند برابری ارزش هر یک از داراییهای موجود در بازارهای پولی و مالی کشور در یک بازه زمانی کوتاهمدت نشاندهنده بهبود و رشد وضعیت اقتصادی کشور بهشمار نمیرود؛ بلکه این امر بهواسطه جذب سرمایهگذاران ناآگاه به این بازارها رخ داده است و میتواند زمینه وقوع بحرانهای اقتصادی را برای کشور به همراه داشته باشد.

این پژوهش با هدف یافتن معیارهای تصمیم گیری اخلاقی مدیران انجام شد و بخشی از رساله دکتری محقق می باشد. محقق به بررسی و تحلیل مقاله های جدید و مرتبط با موضوع در کشورهای مختلف و همچنین به مطالعه نظریه های اندیشمندان متعدد در زمینه تصمیم گیری اخلاقی و عدالت اجتماعی پرداخت و برای تایید آنها از خبرگان کمک گرفت. این پژوهش توسعه ای می باشد و بر اساس استراتژی پیمایشی و مصاحبه اکتشافی انجام می شود. یافته ها نشان می دهد که عوامل موثر شامل: معیارهای سازمانی، عمومی، قانونی، حرفه ای، دینی، پس زمینه ویژگیهای شخصیتی و فیزیولوژیک و پس زمینه های محیطی شخص می باشد. مدیر بر اساس این معیارها به قضاوت اخلاقی می پردازد و قضاوت به صورت تصمیم اخلاقی بروز آشکار می شود. اعتبار شاخص ها از سوی خبرگان تأیید شده است و با اطمینان 95 درصد می توان گفت از سوی کل جامعه خبرگان مورد تأیید است. با استفاده از آزمون t ی ک نمونه ای، سطح اطمینان در این آزمون % 95 تعیین شده است. نتایج بدست آمده حاکی از قابلیت اطمینان بالای پرسشنامه 1 و قابلیت اطمینان نسبی پرسشنامه شماره 2 می باشد. محاسیه وزن شاخص ها نشان می دهد که مصالح دینی دارای کمترین وزن و پس زمینه های فردی دارای بیشترین وزن در بین شاخص ها بودند. این گوناگونی، برنامه ریزی و اقدامات زیادی را در زمینه های مختلف فردی و اجتماعی و سازمانی لازم می دارد تا کسانی تربیت گردند که در جایگاه مدیریت، تصمیم های اخلاقی بگیرند که نتیجه اش، برقراری عدالت اجتماعی مورد نظر چشم انداز ایران 1404 است.4

سازمان یک سیستم اجتماعی است که در آن افراد برای رسیدن به اهدافی متداول با هم در تعامل اند. ما شتابی را برای تغییر در سیستم های ارزشی گسترده جهانی، انطباق با نگرش ها و اهداف جدید و وضعیت هایی را که به تغییر سریع جوامع منجر می شود، مشاهده می نماییم. برای بقا و توسعه، یک سازمان اول باید بداند که چگونه فرصت ها را پیش بینی کند و آن ها را تبدیل به سرمایه کند و آسیب ها را کاهش داده و یا رفع کند. دوم اینکه سازمان باید توانائی مدیریت مؤثر خود را ثابت کند و فرایند تغییر را از طریق بررسی با جزئیات از گذشته و حال آن انجام دهد که این ها فرضیات اصلی ای هستند که مدیریت تغییر مبتنی بر آنها است. تحقیق و عمل به مدل های مدیریت تغییر یک مبنا را برای فهم فرایندهای تغییر و مکانیزم هایی در سطح فردی و در سطح سازمانی خلاصه کرده است. در ذیل ما تعدادی از مدل های تغییر را که ممکن است در مدیریت تغییر در سازمان های اقتصادی سودمند باشند و امکان کاربرد و اجرای آنها به طور مؤثری برای شناسایی نتایج تغییر در سازمان ها ارائه شده است را بیان می نماییم.

پژوهش حاضر بازده کوتاه‌‌مدت عرضه‌های اولیه را از جنبۀ سوگیری رفتاری سرمایه‌گذاران بررسی می‎کند. همچنین هدف دیگر پژوهش، بررسی کاهش تأثیر سوگیری رفتاری بر بازده کوتاه‌‌مدت به‎وسیلۀ کیفیت سود است. در این پژوهش از داده‌های 93 شرکت عرضه شده طی سال‌های 1396- 1386 در بورس اوراق بهادار تهران استفاده شده است. علاقه به بخت‌آزمایی از طریق معیار چولگی مورد انتظار به‎دست آمد و بازده تجمعی کوتاه‌مدت، طی 7 روز پس از عرضه محاسبه شد. همچنین کیفیت سود سال قبل از عرضه به‎کمک معیار کیفیت اقلام تعهدی جونز تعدیل شده، به‎دست آمد. آزمون فرضیه‌‌ها با استفاده از رگرسیون‌ ترکیبی مقطعی انجام گرفت. یافته‎های پژوهش نشان می‌دهد چولگی مورد انتظار، اثر مثبتی بر بازده کوتاه‌مدت عرضه‌های اولیه دارد. همچنین کیفیت سود بیشتر، میزان اثر یاد شده را تقلیل می‌دهد. نتایج، حاکی از تأثیر مثبت علاقه به بخت‌آزمایی سرمایه‌گذاران بر بازده کوتاه‌‌‌مدت عرضه‌های اولیه و تقلیل اثر سوگیری یاد شده به‎وسیلۀ کیفیت بالاتر اطلاعات حسابداری پیش از عرضه است.

بانک ها  یکی از بخش های حیاتی و بسیار مهم هر اقتصادی محسوب می شوند، اهمیت بانک ها  برای اقتصاد ملی زمانی آشکار می گردد که بدانیم بانکداری یک صنعت قانون مند و جهانی است که تاثیر فراوانی بر شکل گیری روابط بین ملت ها و دولت ها می گذارد. هدف اصلی این پژوهش طراحی الگوی کاهش پیامدهای تورش های رفتاری موثر در رکود نظام بانکی می باشد. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت و روش پژوهش، توصیفی از نوع پیمایشی است. در این پژوهش با استفاده از روش داده بنیاد در ابتدا براساس گردآوری اطلاعات از طریق مصاحبه از 74 نفر از خبرگان این امر، یادداشت میدانی، مشاهده مشارکتی، اسناد و مدارک، رویدادهای تجریدی؛ تولید داده ها، تحلیل داده ها با رویکرد رهیافت نظام مند، کدگذاری باز، کدگذاری محوری ، کد گذاری انتخابی و در نهایت پس از ارزیابی اعتباربخشی مدل با تایید 222 کارشناسان موضوع و تکنیک های تحلیل عاملی تاییدی مرتبه اول و دوم و مدل سازی معادلات ساختاری، الگو با 4 بعد، 20 مقوله و 239 شاخص ارائه گردید. با توجه به بار عاملی ابعاد الگو مولفه خود فریبی دارای بیشترین بار عاملی و اولویت بیشتر می باشد. همچنین مولفه های اثر هیجانی و تعاملات اجتماعی و ساده سازی ابتکاری به ترتیب اولیت های بعدی می باشند.     

پژوهش حاضر در پی پاسخ به این پرسش است که آیا بین سوگیری رفتاری سرمایه گذاران و بازده عرضه اولیه در کوتاه مدت رابطه وجود دارد یا خیر و در ادامه آیا این رابطه تحت تأثیر کیفیت حسابرسی (اندازه مؤسسه حسابرسی) و رشد شرکت تعدیل می شود یا خیر. در این پژوهش از داده های 172 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1399- 1388 استفاده شده است. برای اندازه گیری علاقه به بخت آزمایی سرمایه گذاران از طریق معیار چولگی مورد انتظار آنان و همچنین بازده تجمعی کوتاه مدت، در طی 10 روز کاری پس از عرضه محاسبه شده است. آزمون تحلیل داده ها بر اساس تحلیل داده های مقطعی انجام گرفت. نتایج حاصل از پژوهش بیانگر اثر مثبت چولگی مورد انتظار سرمایه گذاران بر بازده عرضه اولیه در کوتاه مدت است وکیفیت حسابرسی بیشتر (اندازه مؤسسه حسابرسی)، میزان اثر مذکور را تقلیل می دهد. همچنین شدت این اثر در شرکت هایی که فرصت های رشد کمتری نسبت به میانگین دارند کمتر از شرکت هایی است که فرصت های رشد بیشتری نسبت به میانگین دارند.

هدف: یکی از فرض های بسیار مهمِ فرضیه بازار کارا، عقلانیت سرمایه گذار است؛ در حالی که نتایج پژوهش های انجام شده در حوزه مالی رفتاری خلاف آن را نشان می دهد. عقلانی نبودن رفتار سرمایه گذاران، نشئت گرفته است از ریسک موجود در بازارهایی با کارایی کمتر که آن ها را به تصمیم گیری بر اساس احساسات خود وادار می کند. تصمیم گیری احساسی سرمایه گذاران نیز بر عملکرد شرکت اثر می گذارد. بر همین اساس، هدف پژوهش حاضر تعیین تأثیر دوسوگیری رفتاری سرمایه گذاران، شامل «زیان گریزی» به عنوان شاخصی از احساسات منفی و «اعتمادبه نفس بیش ازحد» به عنوان شاخصی از احساسات مثبت بر عملکرد شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. روش: بر همین اساس دو فرضیه تدوین شد. با استفاده از روش غربالگری، نمونه ای متشکل از ۱۵۶ شرکت از شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، طی سال های ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۹ انتخاب و برای آزمون فرضیه ها، از مدل رگرسیونی چند متغیره به روش داده های ترکیبی استفاده شد. یافته ها: نتایج نشان دهنده ارتباط منفی زیان گریزی سرمایه گذاران با عملکرد اقتصادی شرکت و ارتباط مثبت اعتمادبه نفس بیش ازحد سرمایه گذاران با عملکرد بازار شرکت است. همچنین مشخص شد که در بازار سرمایه ایران، سوگیری اعتمادبه نفس بیش ازحد سرمایه گذاران بر سوگیری زیان گریزی آن ها به میزان چشمگیری غلبه دارد. نتیجه گیری: سوگیری زیان گریزی، به عدم فروش سرمایه گذاری زیان ده به علت ترس از تحقق زیان منجر می شود. بدبینی و وضعیت نامطلوب بازار بورس اوراق بهادار، سرمایه گذار را در انتخاب های سرمایه گذاری استراتژیک خود، به سمت زیان گریزی سوق می دهد و موجب کاهش عملکرد اقتصادی شرکت می شود. همچنین سوگیری اعتمادبه نفس بیش ازحد، باعث می شود که سرمایه گذاران بدون دقت و توجه کافی و فقط بر اساس معیارهای ساده ای که در ذهن خود مدنظر دارند و مهم می پندارند، ریسک مرتبط با دارایی ها را دست کم بگیرند که به طور غیرمنطقی، باعث افزایش تقاضای آن ها برای اوراق بهادار پرخطر می شود. این افزایش تقاضا به افزایش قیمت اوراق بهادار و به دنبال آن، افزایش ارزش شرکت منجر می شود.

مالی رفتاری از جمله موضوعات کلیدی در حوزه مالی و اقتصاد است که جذابیت ویژه ای برای پژوهش های علمی دارد. یکی از عوامل تعیین کننده حرکات بازار، احساسات سرمایه گذاران است. در این زمینه مطالعه نقش سوگیری های رفتاری در شکل دادن به تصمیم های سرمایه گذاران و تاثیر آن بر کارایی بازار حائز اهمیت است. پژوهش حاضر به دنبال یافتن تاثیر مهم ترین سوگیری های رفتاری شامل اثر تمایل و رفتار گله ای با در نظر گرفتن عامل ادراک ریسک بر تصمیم های سرمایه گذاران است. داده های این پژوهش از طریق پرسشنامه که بین 384 سرمایه گذار بازار بورس توزیع شد جمع آوری شد، همچنین برای تحلیل داده ها از روش حداقل مربعات جزئی (PLS) استفاده شد. نتایج نشان داد که اثر تمایل، رفتار گله ای و ادراک ریسک بر تصمیم های سرمایه گذاری تاثیر مثبت و معناداری دارد. همچنین، رابطه منفی و معناداری بین اثر تمایل و ادراک ریسک وجود دارد، در نهایت مشخص شد که رفتار گله ای نیز بر ادراک ریسک تأثیر معناداری دارد. به طور کلی، این نتایج تأکید می کند که عوامل رفتاری و ادراکی تاثیر مهمی بر تصمیم های سرمایه گذاری دارد و این نکته می تواند در تحلیل و پیش بینی رفتارهای مالی و سرمایه گذاری به کار گرفته شود.