مدیریت قرآنی

مدیران اسلامی به مدد ارزش های الهی و انسانی، استراتژی های خود را ترسیم می کنند و در حقیقت، ارزش های الهی و انسانی، جهت دهنده عملکرد مدیران اسلامی هستند. مطالعه حاضر با هدف واکاوی مؤلفه های مدیریتی، مبتنی بر رویکرد نظریه داده بنیاد با استناد به آیه 128 سوره توبه به روش تطبیقی صورت پذیرفت. رویکرد پژوهش، کیفی و از روش نظریه داده بنیاد استفاده شده است. برای گردآوری داده های کیفی، با 12 نفر از متخصصان مدیریت و روحانیون آشنا به دانش مدیریت مصاحبه صورت پذیرفت. نمونه گیری به صورت هدفمند انجام پذیرفت. روش نمونه گیری تا جایی ادامه یافت که پژوهشگر با استفاده از مصاحبه نیمه ساختاریافته با اعضای نمونه به اشباع نظری رسید. با استفاده از نتایج حاصل از بررسی مبانی نظری و پیشینه پژوهش و تجزیه و تحلیل محتوای مصاحبه های انجام گرفته، نشانگان مدیریت اسلامی با تأکید بر مؤلفه های مدیریت سوره توبه، آیه 128 شناسایی شده و طی سه مرحله کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی، مدل مدیریت اسلامی با تأکید بر آیه 128 از سوره توبه در قالب (6) مقوله اصلی شرایط علی، پدیده محوری (مدیریت قرآنی: شامل(5) مقوله اصلی شامل: (مدیر از جنس مردم باشد، مدیر از ناراحتی مردم ناراحت شود، مدیر برای خدمت به مردم حریص باشد، مدیر نسبت به همه مردم رحمت داشته باشد، مدیر نسبت به همکاران و ارباب رجوع رحیم باشد)، راهبردها، شرایط واسطه ای، شرایط مداخله گر و پیامدهای مدل مدیریت قرآنی، جهت بهره برداری در سازمان ها ارائه گردید.  

این نوشتار پیش از ریزش بورس تهران در تابستان 1399 و با رویکرد تحلیل علمی و برخورد اصولی به واکنش های احتمالی فعالان بورس نگارش شده است. مسئله اصلی این نوشتار آن است که برای تحلیل اصولی رفتار انسان ها نیاز است از مدل های رفتاری قابل اتکا استفاده شود و این در حالی است که در منابع علمی مرتبط اذعان شده که با کمبود مدل های رفتاری معتبر مواجه اند؛ بنابراین این نوشتار، مدل وابستگی به منابع را مطابق با شاخص های معتبر نظری از قرآن شناسایی می کند. این مدل بیان می کند شدید یا ضعیف بودن نگرانی انسان ها در هنگام کاهش منابعشان، بیش از آنکه به مقدار اموال موجود و یا دارایی های ازدست رفته ایشان مربوط باشد به میزان اتکای ذهنی شان بر آن منابع وابسته است؛ یعنی هرچه حساسیت های افراد معطوف به منابع با تنوع کمتری باشد، وابستگی شان به منابع بیشتر است و فارغ از اینکه افراد چقدر ثروتمندند یا در اینجا فعالان بورس چقدر قبلاً سود کرده اند اگر به منبع مادی مشخصی وابسته شده باشند کوچک ترین کاهشی در آن منبع، ایشان را بی نهایت برآشفته خواهد کرد. بر اساس این مدل می توان در کنار راهکارِ تنوع بخشی به منابع مادی از جایگزین های معنوی یا روانی نیز استفاده کرد تا اتکای ذهنیِ سرمایه گذاران به بورسِ فعلی تعدیل شود و واکنش های شدید ناشی از احساس ترس و درماندگی مدیریت پذیر گردد. مدل وابستگی به منابع به وسیله «روش تحلیل محتوای کیفی انطباق یافته با متن قرآن کریم» کشف شده و به صورت استدلالی مراحل دستیابی به آن بیان گردیده، سپس با روابط ریاضی و نمودارهای ترسیمی ارائه شده است.

مبحث مدیریت از موضوعاتی است که قرآن کریم به صراحت و به تفصیل به آن نپرداخته است، بلکه در برخی از آیات به صورت پراکنده به سرگذشت مدیران و رهبران الهی پرداخته شده که برخی از مفسران-به ویژه تفاسیر اجتماعی در عصر حاضر- در خلال تفسیر این آیات به بحث مدیریت و ویژگی های مدیران جامعه اسلامی پرداخته اند. که با مطالعه پیرامون آیات مربوطه در متون دینی و تفاسیر مختلف می توان ویژگی های عمومی مدیران جامعه اسلامی را چنین برشمرد: تقوا، شرح صدر، عدالت، تدبیر، محبت به مومنان، مهر و محبت به همه انسان ها، اخلاق نیکو، مراقبت در همه امور، وجدان اخلاقی، صبر و شکیبایی، ایمان به خداوند، امانتداری، تواضع و فروتنی، بی اعتنایی به مادیات و پاداش های مردم، اعتقاد به آخرت، پرهیز از ریاست طلبی، درک ناراحتی های و مشکلات زیر دستان، مجازات متخلفان، مدارا با زیر دستان، وفای به عهد، علم وحکمت(علم وآگاهی)، خستگی ناپذیری، مصمم بودن، مشورت با دیگران در کارها، صداقت با مردم.

حکومت به عنوان یکی از نیازهای اساسی برای فراهم نمودن کمال انسانی در دین اسلام می باشد که باید ابعاد سیاسی و اجتماعی آن از منظر قرآنی، بررسی می گردد. تحلیلی از معنای دقیق حکمرانی در تعالیم اسلام، شاخص های قرآنی حکومت کردن مطلوب با مطالعه آیات قرآن کریم، اهمیت عدالت به عنوان یک رویکرد مهم در حکومت امروزه و همچنین پارادایم «حکمرانی خوب» به عنوان یک شیوه رایج و مسلط برای اداره جامعه در سطح جهان بوده است تحقیق حاضر، از جنبه هدف، در زمره تحقیقات توسعه ای و کاربردی قرار میگیرد و روش انجام آن توصیفی- تحلیلی است. با توجه به ماهیت و نوع موضوع مورد مطالعه، گردآوری اطلاعات بر مبنای روش کتابخانه ای و اسنادی بوده است.در این مقاله ضمن اشاره به برخی از آیات قرآن کریم با هدف پاسخ به این سوال تبیین مسئله ضرورت حکمرانی خوب از منظر قرآن کریم و سنت پیامبر اسلام (ص)چگونه است ؟ پرداخته شده است.