مدرسه موفق

مدیران مدارس تأثیر چشم گیری بر پیامدهای مدرسه دارند، به اندازه ای که از نقش آنها به عنوان دومین عامل اثرگذار بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان یاد شده است. اینکه یک مدرسه و مدیر موفق چه ویژگی هایی دارد، مورد توجه بسیاری از پژوهشگران و همچنین پژوهش های بین المللی بوده است که «پروژه بین المللی مدیر مدرسه موفق» (ISSPP) یکی از مهم ترین آن ها می باشد. پژوهش حاضر نتایج اجرای این پروژه در هفت کشور استرالیا، دانمارک، انگلستان، نروژ، سوئد، آمریکا و چین را به روش مروری مقایسه و تحلیل نموده است. بدین منظور مقالات منتشرشده در دو ویژه نامه «مجله مدیریت آموزشی» انتخاب و محتوای آن ها مورد تحلیل قرار گرفت. با استفاده از رویکرد کدگذاری، به تفکیک سؤال های پژوهش، کدهای باز و محوری شناسایی شد. یافته ها نشان می دهد که مدارس موفق 61 ویژگی دارند که در 12 بعد، و مدیران موفق 23 ویژگی دارند که در 4 بعد طبقه بندی می شوند. در پایان در مورد یافته ها بحث شده است شده است. 

نرخ بالای ترک تحصیل، نمرات پایین آزمون ها و افزایش اختلالات اجتماعی در مدارس، شاخص های برجسته ای هستند که نشان می دهند آموزش وپرورش باید برمبنای این شاخص ها تغییر کند و مدیریت باید به منزله راه حلی برای این مشکلات به کار گرفته شود. در این مقاله، ادبیات مدیریت مدارس موفق بررسی می شود. درواقع، تمرکز اصلی این مقاله بر ادبیات بین المللی مدارس موفق، به ویژه، یافته های طرح ISSPP است. هدف اصلی بررسی و خلاصه کردن اصلی ترین یافته هایی است که از مطالعه تجربی در زمینه مدیریت مدارس موفق به دست آمده است. برخی از این یافته ها بر آن دسته از ویژگی های مدیران مدارس موفق تأکید دارد که باعث افزایش میزان اشتراک این ویژگی ها بین مدیران مدارس موفق شده است. این یافته ها در قالب چند اصل مهم دسته بندی شده اند که همه آن ها را شواهد تجربی بسیار محکمی پشتیبانی می کند. با بررسی مقالات مربوط به ویژگی های مدیران موفق، مشخص شد دو اصل اول (مدیریت مدرسه دومین عامل تأثیرگذار در یادگیری دانش آموزان است و تقریباً همه مدیران مدارس موفق از همان شیوه های رهبری پایه استفاده می کنند) بیشترین شواهد را به خود اختصاص داده اند. نتایج مطالعات مروری نشان می دهد که ما نیاز داریم ویژگی های مدیران مدارس موفق در کشورمان و روش آن ها برای رسیدن به موفقیت ها و پیشرفت های تحصیلی دانش آموزان را بازتعریف کنیم.

این پژوهش با هدف ساخت و اعتباریابی سیاهه رهبری مدارس موفق دوره ابتدایی انجام شده است. به منظور دستیابی به هدف مذکور ابتدا در بخش کیفی از طریق نمونه گیری هدفمند و با معیار اشباع نظری مصاحبه هایی نیمه ساختارمند با 24 نفر از مدیران مدارس موفق دوره ابتدایی و مطلعان کلیدی شهرهای اصفهان و تهران به عنوان مشارکت کنندگان پژوهش انجام و پیاده سازی شده است. از تجزیه و تحلیل داده های مرحله کیفی، سیاهه ای با 131 گویه تدوین و پژوهش وارد مرحله کمّی شد. روایی محتوایی ابزار را ده نفر از صاحب نظران و اساتید حوزه مدیریت آموزشی دانشگاهها و آموزش و پرورش مورد بررسی قرار دادند. نسبت روایی محتوایی لاوشه(1975) برای هرگویه محاسبه و با مقدار جدول (0/62 برای ده نفر) مقایسه شد. شش گویه که هر کدام دو مقوله را می سنجید، تفکیک و به 12 گویه تبدیل شد و هشت گویه نیز بنابه ضرورت، بازنگری و اصلاح شد. جامعه آماری بخش کمّی شامل مدیران مدارس ابتدایی شهر اصفهان به تعداد 322 نفر بود. نمونه آماری براساس جدول تعیین حجم نمونه کوهن و همکاران (2001) 176 نفر تعیین، سهم هر ناحیه به روش نمونه گیری طبقه ای نسبتی مشخص و به صورت برابر و تصادفی در دو گروه مدارس موفق و عادی توزیع شد. سیاهه با مشارکت مدیران اجرا و 167سیاهه با نرخ بازگشت 95 درصد بازگردانده شد. برای تعیین پایایی ابزار از شاخصهای ضریب آلفای کرونباخ و قابلیت اعتماد ترکیبی استفاده شد که مقادیر به دست آمده (0/70 تا 0/94) بیانگر دقت اندازه گیری بالای ابزار سنجش هر مقوله (خرده مقیاس) بود. تجزیه و تحلیل داده های کمّی با استفاده از شاخصهای توصیفی و آزمون تحلیل عاملی تأییدی انجام قرار گرفت و نتایج حاکی از اعتبار مدل و ابزار بود.

پژوهش حاضر با هدف شناسایی شاخصهای مدرسه موفق در مقطع متوسطه انجام شده است. روش پژوهش کیفی و از نوع مطالعه دلفی به روش کلاسیک بود. جامعه پژوهش حاضر متشکل از همه متخصصان حوزه کودک و نوجوان شهرستان کرمانشاه بود و شرکت کنندگان در این پژوهش به عنوان گروه پانل 15 نفر از اساتید دانشگاه و مشاوران و معلمان آموزش و پرورش بودند. این پژوهش در چهار گام انجام شده است. در گام اول پرسشنامه ای با یک سؤال باز طراحی شد (از نظر شما یک مدرسه موفق دارای چه ویژگیهایی است؟). از تحلیل داده های کیفی حاصل از پاسخهای شرکت کنندگان به این سؤال 120 کد، 16 زیرشاخص، سپس 4 شاخص اصلی (رشد هیجانی، رشد اجتماعی، رشد شغلی، رشد شناختی- تحصیلی) استخراج شدند. در گام دوم با استفاده از کدهای استخراج شده، یک پرسشنامه 66 سؤالی برای تصمیم گیری گروه پانل طراحی شد و ملاک برای پذیرش هر گویه کسب ضریب توافق 80 درصدی تعیین شد. در نهایت پس از طی سه مرحله پاسخگویی مجدد، 4 سؤال حذف شد و گروه پانل در مورد 62 سؤال به توافق نهایی رسیدند. نتیجه اینکه، مدرسه ای موفق است که بتواند نوجوانان را برای زندگی آینده از طریق پرداختن و برنامه ریزی در چهار بعد رشد هیجانی، رشد اجتماعی، رشد شغلی و رشد شناختی- تحصیلی آماده کند و هدف خود را صرفاً آماده کردن دانش آموزان برای موفقیت در کنکور قرار ندهد.

فرهنگ مدرسه ابزار مدیریتی مهمی است که به موفقیت مدرسه کمک می کند. در بسیاری از سازمان های موفق، مدیران به این مهم توجه لازم را دارند. اما مطالعات و تحقیقات در این زمینه نشان می دهد بسیاری از سازمان ها از وجود و نحوه عملکرد فرهنگ سازمانی بی اطلاع اند. از این رو، پژوهش حاضر با هدف طراحی و اعتباریابی الگوی فرهنگ مدرسه موفق انجام گرفت. روش این پژوهش از نوع آمیخته (کیفی کمّی) است. در بخش کیفی، جامعه پژوهش شامل مقالاتی بودند که در زمینه فرهنگ مدرسه و مدرسه موفق بین سال های 2005 تا 2020 در منابع داخلی و خارجی چاپ شده بودند. تعداد 50 مقاله برای تحلیل نهایی انتخاب شد. در بخش کمّی، جامعه آماری شامل همه دبیران دوره دوم متوسطه شهر اردبیل به تعداد 500 نفر بودند. تعداد 217 نفر با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. در بخش کیفی از ابزار هفت مرحله ای فراترکیب سندلوسکی و باروسو (۲۰۰۷) استفاده شد. در بخش کمّی از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد. یافته های پژوهش بیانگر شناسایی 55 شاخص الگوی فرهنگ مدرسه موفق در قالب 12 مؤلفه شامل چشم انداز و مأموریت مدرسه، توجه به رشد همه جانبه شاگردان، ساختار توانمندساز مدرسه، همکاری و ارتباط مؤثر کارکنان، حمایت اجتماعی، مدیریت همکارانه، جوّ یادگیری مثبت، اخلاق حرفه ای، رهبری مؤثر، ویژگی های شناختی فراگیران، کارآیی و اثربخشی، مدیریت منابع انسانی اثربخش بود. اعتبار الگوی طراحی شده با استفاده از نرم افزار SmartPLS3 از طریق تحلیل عاملی مورد سنجش و تأیید قرار گرفت. نتایج این مطالعه می تواند به مدیران و کارشناسان آموزشی در توسعه فرهنگ مدرسه و شناسایی ویژگی های مدارس موفق و اثربخشی آن کمک کند.

مقدمه و هدف: پژوهش حاضر با هدف طراحی و ارائه الگوی مدرسه موفق در مدارس دوره دوم متوسطه استان اردبیل انجام گرفت. روش شناسی پژوهش: این پژوهش با رویکرد پژوهش کیفی و ابزار هفت مرحله ای فراترکیب سندلوسکی و باروسو (2007) به ارزیابی و تحلیل نظام مند مطالعات انجام شده در حوزه مدرسه پرداخته و ابعاد و اجزای الگوی مدرسه موفق را مشخص نموده است. جامعه پژوهش شامل مقالاتی می باشد که در زمینه مدرسه موفق بین سال های 1385 تا 1398 در منابع داخلی و 2005 تا 2020 در منابع خارجی چاپ شده اند. در نتیجه جست وجو و بررسی در پایگاه های اطلاعاتی مختلف 2151 اثر یافت شد. پس از چندین مرحله غربالگری با شاخص های بررسی عنوان، چکیده و محتوای پژوهش، در نهایت تعداد 50 مقاله که از نظر محتوا، ارتباط بیشتری با معیارهای پژوهش داشت، انتخاب گردید. روایی صوری و محتوایی آن با استفاده از نظر متخصصان تأیید شد و ضریب پایایی به دست آمده 83/0 بود. از نقطه نظر افراد خبره در زمینه موضوع مورد بررسی، مدل ارائه شده از کیفیت بالایی برخوردار بود.یافته ها: با مطالعه و بررسی دقیق منابع نهایی شده 12 مؤلفه اصلی و 55 شاخص مدرسه موفق استخراج شد. یافته ها نشان می دهد که برای دستیابی به مدرسه موفق باید به مؤلفه های: چشم انداز و اهداف، تمرکز و توجه، ساختار مدرسه، همکاری و ارتباط موثر کارکنان، پشتیبانی، مدیریت همکارانه، جو یادگیری مثبت، اخلاق حرفه ای، رهبری اثربخش، فراگیران، کارایی و اثربخشی و همچنین مدیریت بهینه منابع توجه نمود. بحث و نتیجه گیری: بطورکلی فرایند مدارس موفق مبتنی بر اطلاعات تحقیق شده و الگوی جامع ب رای بهبود عملکرد و یادگیری دانش آموزان است. بر اساس این الگو، دانش آموزان می توانند استانداردهای عملکرد تحصیلی قابل انتظار را کسب نمایند. این عوامل چارچوب مفیدی را برای مدارس فراهم می کنند که موفقیت دانش آموزان را در کل اجزای کاری مدرسه در برمی گیرد.