کتاب دانشگاهی

اگرچه عمر نقد ادبیات داستانی به طورکلی در جهان و بهویژه در ایران، به نسبت قصه و داستان، بسیار جوانتر به نظر میرسد، امروزه یکی از مباحث جدّی و اصلی مطالعات ادبی است و پایه و اساس خوانش متون ادبی است. در ایران، کتابهای فراوانی درباره نقد ادبیات داستانی از حدود سالهای 1300تاکنون نوشته شده و در این صدسال، به قصه، رمانس، داستان کوتاه و رمان از منظرهای گوناگون یا براساس نظریههای مختلف نگاه شده است. با وجود گستردگی مطلب و اهمیت ادبیات داستانی به عنوان یکی از اصلیترین ژانرهای ادبیات معاصر در ایران و جهان، نگاه آکادمیک و دانشگاهی هنوز بیرنگ و کمفروغ است؛ در مقطع کارشناسی در رشته ادبیات فارسی دو واحد به این «علم» اختصاص یافتهاست و در مقطع کارشناسی ارشد نیز، تنها در گرایش آموزشمحور در دانشگاه پیام نور درسی با عنوان نقد ادبیات داستانی تعریف شدهاست. منبع این درس در این دانشگاه در طول هشت سال، چهار بار تغییر کردهاست. از آنجا که منابع درسی دانشگاه پیام نور بیشتر باید به گونه ای طرح شوند که بتوان آنها را در زمره منابع خودخوان تعریف کرد، این امر گویای آن است که هنوز متنی خودخوان برای درس مذکور که بتواند به تمامی پاسخگوی نیازهای آکادمیک باشد، مدوّن نشدهاست. ما در این پژوهش کوشیدهایم به برخی نواقص و نقایص دو منبع معرفی شده برای این درس یعنی کتاب هنر رمان نوشته ناصر ایرانی و هنر داستاننویسی اثر ابراهیم یونسی اشاره کنیم تا ضرورت تدوین اثری دانشگاهی در باب نقد ادبیات داستانی را گوشزد کرده باشیم.

هدف:هدف این مقاله استخراج مولفه هامؤلفه های اصلی مطلوبیت در خریداران کتاب های فارسی دانشگاهی. روش شناسیشناسی:برای نیل به این هدف از روش پژوهش تحلیل محتوای توصیفی استفاده شده که گردآوری داده ها با استفاده از تحلیل محتوای متون و مصاحبه نیمه باز با 200 خریدار کتاب های دانشگاهی از سه ناشر دانشگاهی: سمت، مرکز نشر دانشگاهی، و دانشگاه تهران در مدت سه ماه (مهر – آذر 1394) انجام شد. یافته ها:یافته هااز نظر مصاحبه شوندگان سه  مولفهمؤلفه نهایی: کیفیت محتوا، اعتبار کتاب، و نیاز اطلاعاتی؛ به عنوانبه عنوان مقوله های اصلی مطلوبیت شناخته می شوند. علاوه بر آن، اولین اولویت خریداران در اخذ تصمیم خرید، قیمت کتاب ، در نهایت اولویت هریک از مولفه ها نسبت به دیگر مولفه ها با استفاده از تکنیک معادلات ساختاری براساس بار عاملی هر مولفه انجام شد و پس از آن  به ترتیب به میزان عرضه کتاب، نیاز اطلاعاتی خریدار، کیفیت کتاب، اعتبار ناشر، و در نهایت، میزان تقاضا (جایگاه کتاب در سبد فرهنگی خانوار) برای هر کتاب است. بحث و نتیجه گیری: افزایش کیفیت کتاب های دانشگاهی و برقراری ارتباط بهتر و بیشتر میان سرفصل های آموزشی دانشگاه ها و کتاب های چاپ شده می تواند تا حد زیادی خرید این کتاب ها را بهبود بخشد.

در طی چند دهه اخیر رقابت های آموزشی باعث توجه روزافزون اندیشمندان به درک تحولات و نوآوری ها و شیوه های حل و فصل چالش های آموزش و پرورش در دیگر جوامع شده است. در این راستا ، رسالت اصلی علم آموزش وپرورش تطبیقی ، مطالعه انتقادی شباهت ها و تفاوت های آموزشی شایع در بین جوامع و فرهنگ ها است. در ایران مباحث آموزش وپرورش تطبیقی به صورت یک درس سه واحدی دررشته علوم تربیتی و در سطوح کارشناسی ، کارشناسی ارشد و دکتری ارائه می شود. تدوین و تالیف کتاب "" آموزش و پرورش تطبیقی : رویکردها ، روش ها و اصول "" مبین تلاشی آگاهانه برای معرفی بیشتر این علم با توجه به بنیان های نظری و اصول حاکم بر آن است.   در مقاله حاضر ، کتاب مذکور از بعد شکل و محتوی مورد بررسی قرار گرفته و به امتیازات و کاستی های آن اشاره  می شود. با توجه به حجم کم و قلت صفحات ، این اثر توانسته است تا حد نسبی خوانندگان را با چارچوبه های کلی و اولیه این علم آشنا سازد. هم چنین مهم ترین کاستی اثر حاضر را می توان فقدان توجه به جریانات معاصر فکری علم آموزش و پرورش تطبیقی دانست.

کتاب درسی دانشگاهی در فرایند یاددهی و یادگیری نقش تعیین کننده ای دارد. کتاب درسی مناسب ویژگی ها و شاخص هایی دارد که آن را از کتاب های غیردرسی متمایز می کند. نقد و تحلیل محتوای کتاب های دانشگاهی سبب می شود در طراحی و سازمان دهی مناسب آن دقت کافی به عمل آید. در این پژوهش با هدف دست یافتن به شاخص های کتاب های درسی دانشگاهی از روش تحقیق کتاب خانه ای استفاده کرده ایم. در این مقاله، با تحلیل محتوای کتاب تعریف و مفاهیم آن، کاربرد و ابعاد آن، و نظراتی را که در زمینة طراحی کتاب های درسی ارائه شده است موردارزیابی و نقد قرار داده ایم. در این مقاله به طور موردی میزان برخورداری کتاب قواعد و متون عربی ، کتابی که برای دانشجویان رشتة زبان و ادبیات فارسی فراهم آمده است، از شاخص های کتاب دانشگاهی بررسی شده است. کتاب درسی از مهم ترین و تأثیرگذارترین رسانه های آموزشی است که نقش ارزش مندی در نظام تعلیم و تربیت ایفا می کند. طراحی کتاب ها باید باتوجه به معیارها و ضوابط خاصی در همة ابعاد متن باشد. تحلیل محتوای کتاب های درسی می تواند نقاط قوّت و ضعف احتمالی کتاب های درسی را برای اصلاح و تغییر احتمالی محتوا متناسب با اهداف تعیین شده و اصول علمی دراختیار مدیران و برنامه ریزان و مؤلفان کتاب های درسی قرار دهد.

هدف از این مطالعه، بهینه سازی مصرف مواد با معرفی نسل جدید کتابهای دانشگاهی است. به این منظور کتاب های دانشگاهی با فناوری مبتنی بر وب تلفیق شدند. رسانه های آموزشی شامل متن، صوت، فیلم و انیمیشن با کمک کدهای دسترسی سریع طراحی و به متن اصلی کتاب اضافه شدند. در باز طراحی کتاب آموزشی در قالب نسل جدید کتابهای دانشگاهی 300 صفحه از محتوای چاپی کتاب کاسته و در قالب چند رسانه های مبتنی بر وب در اختیار دانشجویان قرار گرفت. کد های دسترسی سریع با استفاده از دستگاه تلفن هوشمند قابل استفاده دانشجویان بودند. این مطالعه در نیم سال دوم تحصیلی98-97 با نمونه آماری 57 دانشجو صورت گرفت. در این پژوهش دانشجویان محتوای آموزشی را با استفاده از نسل جدید کتابهای دانشگاهی دریافت کردند. نتایج پژوهش نشان داد نسل جدید کتاب های دانشگاهی در نمونه مورد مطالعه، موجب کاهش مصرف 8553 برگ کاغذ، معادل 77/42 کیلوگرم می گردد که این رقم معادل نجات جان بیش از یک درخت و کاهش مصرف 1670 لیتر آب است. بنابراین با توجه به تعداد متقاضیان، اهمیت کیفیت آموزش تحصیلات تکمیلی و همچنین نتایج مثبت استفاده از فناوری در یادگیری، معرفی و گسترش استفاده از نسل جدید کتاب های دانشگاهی، می تواند نقش موثری در بهینه سازی مصرف مواد و انرژی داشته باشد.

نگارش کتاب درسی و آموزشی از یک سو به دانش، تخصص و تجربه نویسنده و از سوی دیگر نیازمند رعایت معیارهایی است که چنین کتابی باید داشته باشد. بنابراین کتابی که با هدف ویژه آموزش در دانشگاه تدوین می شود باید به محک نقد درآید تا قصد و هدف نویسنده ارزیابی شود. این مقاله درپی آن است تا کتاب ملامح الأدب فی العصر العبّاسی الأول نوشته عبدالهادی عبدالله عطیه را از نظر ساختار و شکل ظاهر و محتوا، بر اساس دیدگاه و معیارهایی که ناقدان حوزه نقد کتاب ارائه کرده اند، مطالعه و ارزیابی کند. نویسنده کتاب در بخش مقدمه اشاره می کند که این کتاب را برای دانشجویان و پژوهشگران نوشته و تلاش داشته است در تلفیق تاریخ ادبیات با متون شعری خواننده را به فهمی از این دوره رهنمون سازد. مهم ترین نتایج به دست آمده از این تحقیق اشاره دارد که این کتاب در شاخصه های شکلی دچار کاستی است ازجمله: صفحه آرایی نامناسب، عدم تفاوت فونت متن اصلی و ابیات شعری، باب بندی نامناسب و عدم تناسب در حجم آن ها و... . در شاخصه های محتوایی نیز نقص های جدی وجود دارد ازجمله: مشخص نبودن هدف، عدم تناسب بین عنوان و محتوا، فقدان روش و ... . در یک کلام می توان گفت که این کتاب معیارهای لازم را به منزله یک کتاب دانشگاهی برای مقطع کارشناسی ندارد، اما برای مقطع کارشناسی ارشد و دکتری می تواند به عنوان یک کتاب جنبی در درس تاریخ ادبیات عصر عباسی اول به دانشجویان معرفی شود.

کتاب های دانشگاهی لازم است به گونه ای نوشته شوند که در حوزه های مرتبط علمی پاسخگوی نیاز مخاطبان باشند. به این منظور، ارزیابی انتقادی متون دانشگاهی گامی حیاتی در قوام هر رشته و سامان دهی برنامه درسی آن است. این نیاز به ویژه در رشته نوبنیاد ادبیات عامه بیشتر احساس می شود. کتاب هایی که تاکنون درباره مبانی این رشته نوشته شده اند، از انگشتان دست تجاوز نمی کنند؛ امَا مطالعات در این حوزه روزبه روز در حال گسترش است، بنابراین نقد این منابع به منظور، بهبود کیفیت کتاب ها ضرورت دارد. بدون شک هر نگاشته ای دارای جنبه های مفید و قابل توجه است. در کنار آن کاستی هایی نیز ممکن است داشته یاشد که یادآوری و رفع آن ها مسلماً به تنقیح اثر منتهی می شود. مقاله حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و رویکردی نقادانه، یکی از مهم ترین کتب رشته ادبیات عامه یعنی کتاب «فرهنگ عامه» آسیب شناسی کرده است. از مهم ترین نتایج این تحقیق، بی توجهی به پیشینه پژوهش، کلی گویی در برخی موارد، رویکرد توصیفی صِرف، نداشتن ارتباط سازمان یافته بین نظریه و سایر بخش های کتاب و ... و هم چنین برخی محاسن و جنبه های نوآورانه این کتاب است. این اثر، با تغییراتی می تواند یک اثر ارزشمند برای پژوهشگران رشته ادبیات عامه باشد.