جملات شرطیه

جمله های شرطیه از نظر معنا متضمن سببیّت و توقف یکی بر دیگری می باشند. در این جملات فعل شرط و جواب شرط دو رکن اساسی را تشکیل می دهند. از دیگر اجزای این جملات ادوات شانزده گانه ای هستند که بر سر دو فعل مضارع یا دو فعل ماضی و یا یک فعل مضارع و ماضی و یا برعکس وارد شده و جمله دوم را در اکثر اوقات معلول، مسبَّب و متوقف بر جمله اول قرار می دهند. در بحث جملات شرطیه، بررسی انواع فاء جواب شرط، که معنی تاکید و سببیّت را می رساند، همچنین «اِذا»ی فجائیه که برای افاده معنی ناگهانی بودن و مفاجات بر سر جواب شرط می آید از اهمیت زیادی برخوردار است. این مقاله در پی بررسی مختصری از جمله های شرطیه و ادوات شرط و فاء و إذای شرط و شرایط و معانی هریک از این حروف می باشد. این پژوهش به مؤلفان کتاب های درسی عربی و نیز دبیران دبیرستان ها کمک می کند تا مطلب مهم جملات شرطی را با نظم و هماهنگی در اختیار دانش آموزان قرار دهند.  

بحث «ماده منتسبه» در جملات شرطیه یعنی رجوع شرط به ماده یا هیئت یکی از مهم ترین مباحث در مسیر استنباط حکم است که از جایگاه ویژه ای در سرفصل های بنیادین اصول فقه نیز برخوردار است. با این همه، جغرافیای گسترده این بحث با توجه به اینکه درباره دیدگاه عالمی بزرگ همچون محقق نائینی می باشد، چندان که شایسته است کاوش و بررسی دقیق نشده است. این پژوهش به شیوه توصیفی، تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای در پی بررسی دیدگاه محقق نائینی در باره رجوع شرط به ماده یا هیئت و محتملات دیگر و ثمرات مترتب بر آن می باشد. نتایج پژوهش نشان می دهد محقق نائینی درباره اینکه در جملات شرطیه، رجوع شرط به هیئت یا به مادّه و یا به امر دیگری است به تفصیل بحث کرده است. وی شش احتمال ثبوتی را مطرح کرده و با نفی پنج احتمال از آنها، احتمال ششم را دیدگاه مختار خود در مرجع شرط پذیرفته است. ما در این نوشتار با رویکردی اجتهادی در صدد اثبات احتمال مد نظر محقق نائینی و ابطال بقیه احتمالات مورد نظر هستیم. واژگان کلیدی: ماده منتسبه ، جملات شرطیه ، ماده، هیئت، محقق نائینی