مدرسه خلاق

مدرسه محیطی برای یادگیری و تربیت نسل آینده است. اگر محیط مدرسه تشویق کننده خلاقیت باشد، نسل آینده انسان هایی خلاق خواهند بود، حتی ویژگی های معماری بنای مدرسه، در کنار دیگر ویژگی های مدیریتی، می تواند به ایجاد یک مدرسه تشویق کننده خلاقیت بینجامد. هدف این تحقیق تحلیل نظریه های مختلف در زمینه یادگیری خلاق و بررسی تأثیر هنر بر خلاقیت افراد است تا معلوم شود محیط های هنری تا چه اندازه و چگونه بر خلاقیت دانش آموزان اثر می گذارند. مهم ترین سؤالات تحقیق عبارتند از:  1. آیا کاربرد هنر در مدرسه، بر میزان خلاقیت دانش آموزان موثر است؟  2. میزان تأثیر کاربرد هنر در کلاس های درس بر خلاقیت دانش آموزان چگونه قابل تفسیر است؟ در این پژوهش، یک مدرسه به تصادف از میان مدارس راهنمایی تحصیلی در منطقه یازده شهر تهران انتخاب و از میان کلاس های آن سه کلاس دوم راهنمایی به تصادف از میان آن ها انتخاب شد . با استفاده از روش تحقیق نیمه تجربی، ارتباط میان فضای هنری و خلاقیت دانش آموزان سنجیده شده است. از این سه کلاس ، کلاس اول نمونه شاهد، کلاس دوم نمونه ای که در آن تغییرات محیطی ایجاد شده، و کلاس سوم نمونه ای بود که علاوه بر تغییرات محیطی، دانش آموزان با آموزش ها و مفاهیم هنری نیز آشنا شدند. مدت انجام آزمون دو ماه بوده. برای سنجش خلاقیت از آزمون استاندارد تورنس، قبل و بعد از مدت مقرر استفاده شد. دستاوردهای پژوهش مبین آن است که محیط هنری بر خلاقیت دانش آموزان تاثیرگذار است، هرچند این تأثیر خطی نیست و در برخی موارد ناسازگاری هایی را نیز نشان می دهد. 

پژوهش حاضر با هدف شناسایی ابعاد و مؤلفه های تشکیل دهنده مدرسه خلاق در دوره ابتدایی انجام گرفت. پژوهش با رویکرد کیفی و به روش تطبیقی-اسنادی انجام گرفت. روش نمونه گیری هم هدفمند و مبتنی بر ملاک بود. به این منظور، به شیوه تحلیل محتوای استقرایی و با استفاده از نرم افزار ATLAS.ti با رویکرد NCT، تعداد 283 منبع مکتوب (سند، مقاله و کتاب) مرتبط با موضوع، تجزیه وتحلیل شدند و تحلیل تا مرحله اشباع نظری ادامه یافت. مدرسه خلاق از 6 بعد و 30 مؤلفه تشکیل شده بود. بعد «برنامه درسی خلاق» با 9 مؤلفه (اهداف برنامه درسی، محتوای برنامه درسی، راهبردهای یاددهی- یادگیری، مواد و منابع آموزشی، گروه بندی یادگیرندگان، فعالیت های یادگیری یادگیرندگان، فضا، زمان، ارزشیابی)؛ بعد «دانش آموز خلاق» با سه مؤلفه (باورهای شناختی-فکری، نگرشی-علاقه ای رفتاری، -عملکردی)؛ بعد «خانواده خلاق» با پنج مؤلفه (موقعیت اقتصادی- اجتماعی، تحصیلات والدین، جو عاطفی خانواده، سبک فرزندپروری، نگرش نوین والدین)؛ بعد «معلم خلاق» با پنج مؤلفه (رهبری کلاس درس، تفکر در کلاس درس، شیوه پاداش دهی، شخصیت معلم، دانش و مهارت های حرفه ای)؛ بعد «مدیر خلاق» با چهار مؤلفه (سبک مدیریت، نگاه خلاقانه، توسعه خلاقیت در معلمان، روابط و تعامل انسانی)؛ بعد «فرهنگ خلاق» با چهار مؤلفه (مشارکت، استقبال از خلاقیت، روحیه پژوهشگری، آزادی اندیشه و عمل). نتایج به دست آمده از این پژوهش می تواند به عنوان راهنمای عمل معلمان، متخصصان، طراحان و والدین در طراحی و ایجاد محیط های مبتنی بر خلاقیت قابل استفاده باشد.