حضرت خدیجه

یکی از نقش های جهانی و معنوی زنان، حضور مؤثر در زندگی پیامبران الهی است که از این طریق بر گسترش توحید و پیشبرد ادیان آسمانی نقش با ارزش ایفا نمودهاند. نه تنها در پرورش و حمایت های مادی از این رسولان تلاش نموده اند که با طهارت و پاکدامنی زمینهی مناسب جهت پیدایش این رحمت های الهی را فراهم کرده اند. در مطالعه ی تاریخ پیامبران از آدم (ع) تا خاتم این امر مشاهده می شود. حضرت حوا، مادر، خواهر حضرت موسی (ع)، آسیه همسر فرعون، مادرحضرت مریم، مادر حضرت یحیی و حضرت مریم تا حضرت خدیجه و حضرت زهرا (ع) نمونه هایی از این زنان سرنوشت ساز در ادیان الهی هستند.

بی شک نایل شدن به مقامات و مراتب والا و کسب فضایل و عنایات ویژه الهی و مشمول الطاف و رحمت خدا گردیدن، نمی تواند بی دلیل، اتفاقی و یکبارگی باشد، بلکه به طور قطع، باید عنایت و جذبه حق تعالی را هم داشته باشد. حضرت خدیجه(س)  نیز از آن دست انسانها است که عنایات الهی شاملش گردیده و تا آنجا پیش رفته است که خداوند بر او سلام ویژه می فرستد! در روایت آمده است که جبرئیل نزد پیامبرخدا9 آمد و گفت: ازجانب پروردگار به خدیجه  سلام برسان. حضرت فرمود: ای خدیجه، این جبرئیل است که از طرف پروردگارت سلام می رساند. خدیجه گفت: خداوند سلام است و سلام از اوست و بر جبرئیل سلام باد! در کلمات برخی از موّرخان، به این جملات بر می خوریم: «کانَتْ خَدیجَهُ إمْرَأهً عاقِلَهً شَریفَهً مَع ما أرادَ اللهُ بِها مِنَ الکرامَهِ وَالْخَیْرِ وَهِیَ یَوْمَئذٍ أفْضَلُهُمْ نَسَباً وَأعْظَمُهُم شَرَفاً وَأکْثَرُهُمْ مالاً» (طبری، 1412ق، ج1، ص521). «خدیجه (س) با بزرگی و خیری که خداوند برای او اراده کرده بود، بانوی خردمند شریفی بود. او در آن دوران از برترین افراد در نسب و بزرگ ترین شخصیت در شرف و ثروت بود. ایمان حضرت خدیجه (س) به پیامبرخدا(ص)  و انتخابش به عنوان همسر آینده، در کنار درایت و لطف الهی، نقش تعیین کننده ای در فضایل و مقامات او دارد. این همه تجلیل و بزرگداشت از مقام خدیجه3  ما را بر آن می دارد که اندکی درباره شخصیت وی پژوهش کنیم و شاخصه هایی را که او را به چنین مرتبه ای رسانده است، برشماریم. در این مقاله کوتاه، به شیوه کتابخانه ای، به بررسی فداکاری ها و خدمات حضرت خدیجه به اسلام پرداخته ایم.

دائره المعارف قرآن با سرویراستاری الیور لیمن یکی از جدیدترین پژوهش های قرآنی مستشرقان است. نوشتار حاضر بررسی مقاله «عایشه» نوشته الیورلیمن در دائره المعارف قرآن است. نویسنده در این مقاله بدون توجه به نظرات دیگر، در زمینه دوشیزه یا بیوه بودن عایشه و حضرت خدیجه هنگام ازدواج با پیامبر، مطالبی را بیان می دارد که بایسته است به بررسی نظرات مخالف در هر زمینه نیز پرداخته شود. وی عایشه را تنها همسر دوشیزه پیامبر می داند و به عقیده او حضرت خدیجه در حالیکه زنی 40 سالهبودند به عقد پیامبر 21 ساله درآمدند. او پس از آن به بررسی سن عایشه هنگام ازدواج با پیامبر با توجه به منابع اهل سنت پرداخته و عایشه را دختری 6 ساله می داند که به عقد پیامبر درآمد. در پژوهش حاضر که به روش توصیفی- تحلیلی گرداوری شده است؛ هر یک از موارد دوشیزه بودن عایشه، مسن بودن حضرت خدیجه هنگام ازدواج با پیامبر و ازدواج پیامبر با کودک خردسال مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که مستشرقان با مراجعه به منابع اهل سنت در زمینه ازدواج های پیامبر با حضرت خدیجه و عایشه، مسائلی که در آن اختلاف تاریخی وجود دارد را به قدری قوی میدانند که از نظر آنان دیگر جایی برای بحث در این زمینه وجود ندارد. حال آنکه نظرات مخالفی در این زمینه نیز وجود دارد که جا داشت نویسنده مقاله به ذکر آنها بپردازد.

"ربائبتنها در آیه 23 سوره نساء آمده که به معنای دایه و دختران همسر از شوهر اول است. برخی از مفسران فریقین ذیل آیه، به مصداق آن، به ویژه ربائب پیامبر(ص) اشاره کرده اند.در گزارش های تاریخی مشهور است که حضرت خدیجه قبل از ازدواج با پیامبر(ص) همسر مرد دیگری بوده و دخترانی به نامهای زینب، رقیه وام کلثوم داشته است که در این صورت اینها ربائب پیامبر(ص) می شوند.در این مقاله،بامقایسه تفاسیرفریقین ذیل این آیه و تطبیق آن با گزارش های تاریخی مشخص می گردد؛ مفسران در بیان مصادیق ربائب، هیچ اشاره ای به فرزندان حضرت خدیجه(س) نکرده اند.در صورتی که با وجود قرائنی از جمله بیان شاهد مثال در بعضی از تفاسیر مشخص می گردد که موضع مفسران سهو یا فراموشی نبوده است. بنابراین،ثمره ازدواج پیامبر(ص) باحضرت خدیجه(س) تنها یک دختر و آن هم حضرت فاطمه(س) است. حضرت خدیجه(س) قبل از پیامبر(ص) ازدواج نکرده و فرزندی نداشتند.زینب، رقیه وام کلثوم که درتاریخ آمده؛دختران خواهر حضرت خدیجه(س) بودند که تنها در دامن پیامبر(ص) بزرگ شدند و به این خاطر به آنها ربائب می گفتند.