راهبری شبکه

آثار شیوع ویروس کووید-19 از نظر ماهیت همانند برخی بلایای طبیعی غیرقابل پیشبینی است، بنابراین آمادگی برای واکنش در زمان کوتاه و با راندمان بالا حائز اهمیت است. شبکههای همکاری در مدیریت بحران میتوانند موثر باشند اما خودشان تحت تأثیر آثار بحران قرار دارند و اغلب سطح عملیاتی آنها دچار افت میشود و لازم است قابلیتهای لازم برای تابآوری را داشته باشند. هدف از این مطالعه طراحی مدل تابآوری شبکههای همکاری با تاکید بر سیستم راهبری شبکه همزمان با وقوع یک بحران واقعی به نام شیوع کرونا ویروس است که به دلیل وجود پیچیدگیهای مسأله، ذینفعان و نقشآفرینان متعدد و ابعاد متنوع از روش سیستمهای نرم برای تحلیل آن استفاده شده است. بر این اساس ضمن بررسی و مصاحبه با مطلعین و ترسیم تصویر غنی وضع موجود، مدل تابآوری راهبری شبکه با روش تکمیلی مدلسازی ساختاری تفسیری جامع ترسیم شد. نتایج مقایسه تصویر غنی و مدل ارائه شده نشان میدهد که قابلیتهای پویا به عنوان سنگ بنای مدل تابآوری شبکه عمل مینماید. بر همین اساس پیشنهاداتی ساختاری در جهت افزایش تابآوری شبکههای همکاری در دوران شیوع ویروس و پسا کرونا ارائه شد.

شبکه سازی فقط با در کنار هم قرارگرفتن فیزیکی اعضای آن انجام نمی شود. در شبکه های واقعی، جایگیری صحیح اجزا و تعاملات بین آن ها، براساس چشم انداز شبکه و توانمندی مکمل به منظور رشد مستمر و اهداف تعیین شده انجام می شود؛ بنابراین وجود نقشی برای راهبری شبکه در شکل دهی و پیکربندی شبکه، مدیریت همکاری شبکه ای و درنهایت موفقیت شبکه ضروری است. به رغم تحقیقات ارائه شده، مسئله راهبری شبکه های همکاری، انواع و تفاوت های آن نیاز به مطالعات بیشتری دارد. هدف تحقیق حاضر، تحلیل مقایسه ای انواع ساختارهای راهبری شبکه های رسمی همکاری در ایران است. بدین منظور و براساس نمونه گیری قضاوتی، پنج شبکه همکاری منتخب، با روش تحلیل محتوا و الگو قراردادن یک مدل راهبری معتبر بررسی شد. نتایج تحقیق نشان داد شبکه های همکاری در ایران از سه نوع ساختار راهبری اشتراکی، سازمان راهبر و سازمان اداری شبکه پیروی می کنند که در نحوه اداره شبکه ها تفاوت های اساسی دارند و هریک از این ساختارها با توجه به نوع شبکه های همکاری در حوزه های متعدد کارایی متفاوتی دارند؛ بنابراین لازم است در زمان شکل گیری شبکه، ساختار راهبری متناسب با ویژگی های شبکه مدنظر انتخاب شود. در پایان پیشنهادهایی براساس هریک از ساختار ها ارائه شده است.

علی رغم تحقیقات انجام شده در زمینه شبکه های همکاری علم و فناوری(STCNs)، چالش های مدیریت این شبکه ها کمتر مورد بررسی قرار گرفته است. در این مطالعه، 5 شبکه همکاری ایجاد شده توسط نهادهای دولتی در بین سال های 1379 تا 1397 در ایران، در زمینه آزمایشگاه های فناوری های راهبردی، آزمایشگاه های علمی، بیوتکنولوژی، پزشکی مولکولی و داروهای گیاهی، مطالعه شده است. در این مقاله با مرور نظام مند تحقیقات انجام شده، 41 چالش راهبری شبکه های رسمی همکاری علم و فناوری در ایران در سطح تحلیل شبکه شناسایی شد. سپس پرسشنامه محقق ساخته تدوین و در بین مطلعین 5 شبکه همکاری منتخب که جزء فعالترین شبکه های رسمی همکاری در حوزه علم و فناوری در ایران بودند توزیع گردید. برای تحلیل ها از تحلیل عاملی اکتشافی و تحلیل عوامل اصلی و چرخش واریماکس استفاده شد. از 41 شاخص شناسایی شده، 19 شاخص بار عاملی زیر 0.5 داشته و از تحلیل ها حذف و 22 شاخص در مرحله دوم و پس از چرخش، در 6 طبقه قرار گرفتند. با توجه به خصوصیات شاخص ها در طبقات، 6 عنوان برای طبقات نامگذاری گردید: 1-عضو گیری(دوشاخص)، 2-ساختار شبکه(6 شاخص)، 3- موقعیت شبکه(3 شاخص)، 4-جریان دانش(3 شاخص)، 5- صیانت پذیری(3 شاخص) و 6- پایداری(5 شاخص). در پایان نیز محدودیت های تحقیق ارائه شد.