احمدبن حنبل

دگرگونی جامعه اسلامی پس از رحلت پیامبر (ص) سرآغاز پیدایش فرقههای مختلف با آرا و اندیشههای متفاوت شد که تحولات بسیاری به دنبال داشت. قرائتهای اشتباه و عدم توجه به وصایای پیامبر اکرم (ص) و دسیسههای دشمنان و کینهتوزان به اسلام، سبب ایجاد دودستگی در اسلام شد. این تفرقه، سبب تندروی عدهای و در نهایت سبب تکفیر شد. اهمیت مسئله از آن جهت است که جامعه اسلامی تا زمانی که دستخوش این تفکر است، چالشی در راه تکوین جامعه مهدوی بوده و یکپارچگی و وحدت مسلمانان با خطر روبروست. با توجه به اهمیت وحدت مسلمانان و شناسایی افکار تکفیری و مروجان آن، ضروری است که مقاله حاضر این مسئله را به صورت مختصر و جامع بررسی کند. خلاصه یافتههای این تحقیق این است که افرادی مانند ابن تیمیه و محمدبن عبدالوهاب بر این تفکر دامن زده و محمدبن عبدالوهاب با کمک آل سعود، عقاید تکفیری خود را گسترش داد. گروههای تکفیری به جز کسانی که با آنها هم عقیده هستند، بقیه را تکفیر کرده و واجب القتل دانسته و میدانند. این تفکر با کمک استعمار شاخ و برگ گرفت و جامعه جهانی را درگیر خود کرد. مسلمانان باید مراقب نفوذ این افکار و جریانها باشند تا چالشی در جهان اسلام رخ ندهدو جامعه مهدوی از این خطر مصون بماند.

در اسلام پس از رحلت پیامبر (ص) امت اسلامی به دو شاخه شیعه و سنی تقسیم گردید. گرایشات گوناگونی نیز در بحث مرجعیت نص و ظاهر و عقل پدیدار شد که در میان اهل سنت، گرایش عمده اهل حدیث بودند و در رأس آنان احمدبن حنبل بود، در آثار وی ﻫﯿﭻ ﮐﺘﺎب رأی، فتوی، قیاس و یا اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻓﻘﻬﯽ دیده نمی شود و بیشتر آثار وی در زمینه حدیث است. قشری گرایی و استناد به ظواهر آیات و احادیث موجب شد که مسائل سستی از جمله، تجسیم خداوند به اعتقادات حنابله راه یابد. تفکر احمدبن حنبل، بار دیگر توسط احمد بن تیمیه تبلیغ و ترویج گردید. ابن تیمیه با آرا و عقاید خود زمینه ی فکری مذهب وهابیت را فراهم ساخت. از جمله عقاید وهابیت، تکفیر غیر وهابیان، روا ندانستن زیارت قبور پیامبر(ص) و اهل بیت، روا ندانستن توسّل و استشفاع به آنان و شرک پنداشتن سوگند به غیر خدا و بی اعتنایی به عقلانیت و گفتگو می باشد. پژوهش حاضر در نظر دارد به بررسی حنابله و نص گرایی بپردازد که در تاریخ اسلام نقش برجسته ای را ایفا نموده است.