تاریخ خلفا

یعتبر تاریخ الخلفاء (11-40 ه) و الذی یطلق علیه فی اصطلاح أهل السنه (تاریخ الخلفاء الراشدین)، من أهم المراحل الإسلامیه. و تعتبر هذه الفتره هی التجربه الأولی للحکومه الدینیه بعد رسول الله صلی الله علیه وسلم، حیث حظیت باهتمام المحدثین و المؤرخین الذین تطرق کل منهم حسب مذهبه، إلی التعبیر عن الأحداث التی وقعت فی هذه الفتره وتحلیلها، و قد أدت هذه الدراسات إلی فهم أفضل لهذه الفتره و تنوع و اختلاف المناهج و التوجهات إلیها. و بما أنّ تاریخ الطبری أحد أهم مصادر التاریخ الإسلامی، و من جهه أخری فإن ابن عقده واحد من أکبر المحدثین الزیدیین، قمنا فی هذه الدراسه إلی البحث حول تاریخ الخلفاء مع التأکید علی الروایات المتبقیه من ابن عقده و مقارنتها بتاریخ الطبری، معتمدین علی المنهج الروائی التاریخی و طریقه المکتبات؛ و بعد التحلیل الانتقادی للمستندات الروائیه و التاریخیه، واستنتجنا أن نظره الطبری تختلف عن نظره ابن عقده فی بیان تاریخ الخلفاء و الشخصیات البارزه التی عاشت فی تلک الفتره. و رغم قیام الطبری باللجوء إلی شخصیه الخلفاء الثلاثه فی بیان الأحداث التی وقعت فی تلک الفتره، و تجنب الإشاره إلی التقاریر التی تذم الخلفاء و الشخصیات المرتبطه بهم؛ لکن ابن عقده أشار إلی تقاریر تتضمن الحطّ من مکانه و الخلفاء و الشخصیات المرتبطه بهم.

واقعه سقیفه پس از رحلت رسول خدا|، نخستین گام عملی جهت ایجاد اختلاف میان مسلمانان بوده است. در سقیقه بنی ساعده، عده ای از صحابه بر خلاف وصیت پیامبر اکرم| درباره خلافت امیرمؤمنان×، ابوبکر را به عنوان جانشین آن حضرت انتخاب کردند. ازاین رو، آنچه در سقیفه گذشت، فراز مهمی در تاریخ به شمار می رود که باید از زوایای گوناگون مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد. یکی از راه های آشنایی با عمق این حادثه، شناسایی حاضران در سقیفه است. در این نوشتار، تلاش شده افراد حاضر در آن محل معرفی شوند و تا جایی که تاریخ نشان می دهد به نقش هر کدام اشاره گررد. بی تردید، نام افراد سرشناس و یا کسانی که در سقیفه، نقشی داشته اند در تاریخ ثبت شده است. یکی از شرایطی که اهل سنّت برای مشروعیت انتخاب خلیفه مطرح کرده اند، بیعت اهل حل وعقد با اوست. نگاشته حاضر ثابت می کند بسیاری از بزرگان اصحاب و اهل حل وعقد در سقیفه حضور نداشته اند و تنها تعداد اندکی از آنان در سقیفه بوده اند. این مقاله در بیست ویک گفتار ساختاربندی شده است.

واقعه سقیفه، پس از رحلت رسول خدا’، نخستین گام عملی جهت ایجاد اختلاف میان مسلمانان بود. در سقیفه بنی ساعده، عدّه ای از صحابه بر خلاف وصیت پیامبر اکرم’ درباره خلافت امیر مؤمنان، ابوبکر را به عنوان خلیفه مسلمانان منصوب کردند. سقیفه، فراز مهمی در تاریخ است که باید از زوایای گوناگون بررسی شود. یکی از ادّعاهای برخی از عالمان اهل سنّت برای توجیه بدعت سقیفه، بیعت اهل حلّ و عقد با ابوبکر است. ادّعایی که در مقاله «بررسی حضور اهل حلّ و عقد در انتخاب خلیفه اوّل با شناخت فهرستی حاضران در سقیفه بنی ساعده» رد شد. در مقاله کنونی به اسامی کسانی که با انتخاب خلیفه در سقیفه و خلافت ابوبکر مخالفت کردند، اشاره می شود تا سستی ادّعای یادشده، بیش از پیش روشن شود. در برخی از منابع معاصر، نام 48 تن از مخالفان برده شده، امّا پژوهش حاضر بیش از 60 تن از مخالفان ابوبکر و چگونگی مخالفتشان را بیان کرده که در این مقاله به 35 نفر از آنان و در مقاله پسین، به معرّفی بقیّه پرداخته می شود.

واقعه سقیفه، پس از رحلت رسول خدا صلی الله علیه و آله، نخستین گام عملی جهت ایجاد اختلاف میان مسلمانان بوده است. در سقیقه بنی ساعده، عدّه ای از صحابه بر خلاف وصیّت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله درباره خلافت امیر مؤمنان علیه السلام، ابوبکر را به عنوان جانشین آن حضرت انتخاب کردند. از این رو، جریان سقیفه، فراز مهمّی در تاریخ به شمار می رود که باید از زوایای گوناگون مورد بررسی قرار بگیرد. یکی از ادّعاهای برخی از علمای اهل سنّت، بیعت اهل حلّ و عقد با ابوبکر است. ادعایی که در مقاله «بررسی حضور اهل حلّ و عقد در انتخاب خلیفه اوّل با شناخت فهرستی حاضران در سقیفه بنی ساعده» رد شد. در مقاله کنونی به اسامی کسانی که با انتخاب خلیفه در سقیفه و خلافت ابوبکر مخالف بودند اشاره می شود تا ادّعای یادشده، بیش از پیش نقد و رد شود. در برخی از منابع معاصر، نام 48 تن از مخالفان برده شده، امّا پژوهش حاضر 72 تن از مخالفان ابوبکر را معرّفی و چگونگی مخالفتشان را تبیین کرده است. در مقاله پیشین به نام 35 نفر از مخالفان ابوبکر اشاره شده بود و این مقاله به 37 تن دیگر می پردازد.