زنان راوی حدیث

شهد القرنان السابع والثامن الهجریان حرکه نشاط واسعه للمحدثات من النساء فی کلّ من مصر والشام، شارکت فیه حوالی مائتی إمراه تصدّت لتدریس الحدیث النبوی للرجال والنساء علی السواء، ودارت حولهنّ رحى حرکه انتظمت سائر فروع الحیاه العلمیه والفکریه فی ذلک العصر وتتلمذ علیهنّ عدد کبیر ممّن یشار إلیهم بالبنان من أعلام الأدب والعلم والفکر. تحاول هذه المقاله تبیین هذه الظاهره الفریده، وبیان إسهام المرأه فی إزدهار الحیاه الفکریه والعلمیه للأمه، والتمکین للمعارف الأساسیه التی تنهض علیها ثقافتها، وإرساء التقالید العلمیه الرصینه الصالحه للنهوض بکلّ فرع من فروع النشاط الإنسانی.

نظر به نزدیکی روزگار امامین عسکریین(ع) به عصر غیبت و افزایش محدوده جغرافیایی جهان اسلام و نیز سخت بودن دسترسی مستقیم و بی واسطه به امام معصوم(ع)، توجه ویژه به بانوان راویِ آن عصر، به عنوان یاران ناپیدا و واسطه های میان امام و شیعیان، که خطر کمتری آنان را تهدید می کرد، ضرورت دارد. این نوشتار با رویکردی توصیفی-تحلیلی و تکیه بر داده های اسنادی برگرفته از گزاره های تاریخی و کتب رجالی، به دنبال پاسخ به این پرسش است که بانوان راوی، در مواجهه با چالش مهم فرهنگی دوره امامت امامین عسکریین(ع) چه نقشی داشته اند؟ یافته های تحقیق نشان می دهد که به دلیل تنگنا های ارتباطی امام با شیعیان و ایجاد محدودیت برای یاران و وکلای مرد، نقش فرهنگی زنان راوی حدیث در آن دوره، پررنگ تر است. حضور در عرصه فرهنگی، پاسخ گویی به سوالات، تعلیم و تربیت جویندگان علم و تبیین جایگاه امام و فرهنگ مهدویت، گویای این مدعاست که این گروه از بانوان محدثه، نقش اثرگذاری در جامعه شیعی داشته اند.