نوازندگان

هنر با همه شاخه های آن مانند نقاشی، تذهیب و نگارگری تا موسیقی و معماری، از وجوه ماندگار فرهنگ و تمدن اسلامی است که با تعالی و معارف دینی اسلامی پیوند دارد؛ چنان که مسجد؛ یعنی مهم ترین پایگاه عبادی مسلمانان را تالار (گالری) هنرهای اسلامی خوانده اند و این خود از جایگاه مهم هنرو نیز توجه مؤمنان و عالمان دینی به این حوزه بس ارجمند تمدن اسلامی حکایت می کند. از این میان، موسیقی از منظرهای گوناگونی مهم است؛ چنان که می توان این شاخه دل نواز و جذاب هنر را هم زاد آدمی دانست. البته آیین مسلمانی، موسیقی را در چارچوب آموزه های خود تعریف کرده است و عالمان دینی و فقیهان مسلمان همواره در برابر آن دیدگاه های ویژه ای عرضه کرده اند. بررسی این موضوع از حوصله این مقاله بیرون است، اما همواره ترانه سرایان، نوازندگان و خوانندگانی در جامعه اسلامی بوده اند که به دور از چشم و گوش فقیهان سخت گیر، گوش و جان مخاطبان خود را می نواخته اند؛ چنان که موسیقی در مکه و مدینه سده نخست هجری، به اندازه ای پیشرفت کرده بود که اهل این دو مکتب، گوی سبقت را از همه رقیبان خود ربودند و شهره آفاق شدند. پرسش اصلی مقاله این است که چه عامل یا عواملی موجب شد که کم تر از یک سده، موسیقی مکه و مدینه تا این پایه رشد کند؟ گمان می رود سیاست امویان به ویژه معاویه، چنین بوده باشد تا مردم حجاز به عیش و نوش سرگرم و از عرصه های جهاد و مبارزه با انحراف و طاغوت دور شوند. به همین سبب هزینه های گزافی میان شهروندان مکه و مدینه توزیع و کارهای غیر سیاسی گوناگونی همچون شعرخوانی، موسیقی و آواز تشویق می شد. افزون بر این، روی داد کربلا، واقعه حره و محاصره حرم مکی را از علل اصلی گرایش ساکنان حجاز به موسیقی و نغمه های دل نواز مطربان می توان برشمرد. این مقاله به بررسی همین موضوع می پردازد و شخصیت های برجسته دو مکتب موسیقی مکه و مدینه را بازمی شناساند.

هنر موسیقی و ارتباط آن با انسان از گذشته های دور همواره موردتوجه بوده است و تأثیرات آن بر جسم، روح و روان انسان ها موردبررسی قرارگرفته شده است. پژوهش حاضر باهدف مقایسه تفکر خلاق، هوش هیجانی و سلامت روانی در بین نوازندگان ساز های سنتی و جدید زن و مرد انجام شد. روش این پژوهش علی – مقایسه ای بود. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه نوازندگان ساز های سنتی و جدید شهر ارومیه به تعداد 400 نفر بودند (220 نفر نوازنده ساز های سنتی و 180 نفر نوازنده ساز های جدید). نمونه گیری این پژوهش به صورت تصادفی طبقه ای بود، به این گونه که 110 نفر از نوازندگان ساز های سنتی و 90 نفر از نوازندگان ساز های جدید انتخاب و درنهایت 200 نفر به عنوان نمونه در نظر گرفته شد. ابزار های این پژوهش شامل پرسشنامه تفکر خلاق عابدی (1372)، پرسشنامه هوش هیجانی بار اون (1980) و پرسشنامه تفکر سلامت روانی 90 سوالی (1973) بودند. برای تحلیل آماری داده ها نیز از آزمون آماری تی مستقل استفاده گردید. یافته ها حاکی از آن است بین مؤلفه های تفکر خلاق، هوش هیجانی و سلامت روانی در بین نوازندگان زن و مرد تفاوت معنی داری وجود دارد.

تاکنون، در خصوص اطلاع رسانی در مورد میزان شیوع دردها و شکایت های عضلانی-اسکلتی، با توجه به جنسیت، گروه های مختلف ساز و نواحی بدن مطالعه ای نظام مند در کشور ما انجام نشده است؛ بنابراین، هدف از مطالعه مروری حاضر، بررسی دردها و شکایت های عضلانی-اسکلتی در نوازندگان بود. در این مطالعه، پژوهش های انجام شده در زمینه دردها و شکایت های عضلانی-اسکلتی نوازندگان از سال 2010 تا 2021 جمع آوری و بررسی شده است. این مقالات از طریق جستجوی کلیدواژه های دردها و شکایت های عضلانی-اسکلتی در نوازندگان، درد در نوازندگان، شیوع مشکلات و دردهای عضلانی-اسکلتی در نوازندگان به زبان فارسی و نیز معادل های انگلیسی در وب سایت های Web of science ، Google scholar ، science Direct ، Scopus ، PubMed ، SID ، ISC ، MAGIRAN ، IRANDOC ، IRAN MEDEX ، MEDLIB به دست آمدند. 477 مقاله در منابع مختلف یافت شد که پس از تطبیق با معیارهای ورود به پژوهش، درنهایت 26 مطالعه بررسی شد. مرور مقالات نشان داد به طور میانگین میزان شیوع دردها و شکایت های عضلانی-اسکلتی در نوازندگان با افزایش سابقه نوازندگی بیشتر می شود و نوازندگان حرفه ای با نارضایتی بیشتری مواجه اند؛ به عبارت دیگر استمرار در نوازندگی و بی توجهی به وضعیت بدن در حین نواختن می تواند در درازمدت اثر خود را به شکل دردها و شکایت های عضلانی-اسکلتی و نارضایتی از نواختن ساز به شکل دلخواه نشان دهد. به علاوه، به نظر می رسد مؤلفه هایی همچون سابقه نواختن، ساعات های تمرین نوازندگی در طول هفته، نوع ساز، موقعیت دست هنگام نواختن، دست برتر، فعالیت های غیرمرتبط با نوازندگی، آمادگی جسمانی و تناسب اندام در بروز دردها و شکایت های عضلانی-اسکلتی ناشی از نواختن اثرگذار باشد.

تاکنون مطالعه سیستماتیکی به منظور اطلاع رسانی در مورد میزان شیوع درد ها و شکایات عضلانی- اسکلتی، با توجه به جنسیت، گروه های مختلف ساز و نواحی بدن، در کشور ما انجام نشده است. بنابراین، هدف از مطالعه ی مروری حاضر، بررسی درد ها و شکایات عضلانی- اسکلتی در نوازندگان بود. مطالعات انجام شده در زمینه درد ها و شکایات عضلانی- اسکلتی نوازندگان از سال2010 تا 2021 جمع آوری و بررسی شده است. این مقالات از طریق جستجو در وب سایت های Web of science، Google scholar،science Direct، Scopus، PubMed، SID، ISC، MAGIRAN، IRANDOC، IRAN MEDEX، MEDLIB و با کلید واژه های دردها و شکایات عضلانی- اسکلتی در نوازندگان، درد در نوازندگان، شیوع مشکلات و دردهای عضلانی- اسکلتی در نوازندگان به زبان فارسی و معادل های انگلیسی، پیدا شدند. 477 مقاله در منابع مختلف یافت شد که پس از تطبیق با معیارهای ورود به تحقیق، در نهایت 26 مطالعه بررسی گردید. مرور مقالات نشان داد میزان شیوع دردها و شکایات عضلانی- اسکلتی در نوازندگان به طور متوسط با بالارفتن سابقه نوازندگی بیشتر شده و افراد نوازنده حرفه ای با میزان بالاتری از نارضایتی روبرو هستند. به عبارت دیگر استمرار در نوازندگی و عدم توجه به وضعیت بدن درحین نواختن می تواند در درازمدت اثر خود را به شکل دردها و شکایات عضلانی- اسکلتی و نارضایتی از نواختن ساز به شکل دلخواه، نشان دهد. بعلاوه، به نظر می رسد مؤلفه هایی همچون سابقه ی نواختن، ساعات تمرین نوازندگی درطول هفته، نوع ساز، موقعیت دست هنگام نواختن، فعالیت های غیرمرتبط با نوازندگی، در بروز دردها و شکایات عضلانی- اسکلتی ناشی از نواختن، اثرگذار باشد.

در عصر اول عباسی، به عنوان یکی از درخشان ترین دوره های فرهنگ و تمدن اسلامی، انواع هنرها از جمله موسیقی مورد توجه بسیار قرار گرفت. چنان که دربارها مملو از خوانندگان و نوازندگانی بود که با آنها به گونه ای احترام آمیز و سخاوتمندانه رفتار می شد، که شرایط زندگی و جایگاه آنها در دربارها، تا همین امروز نیز در فرهنگ عرب زبانزد است. خلفای این دوره که در همه زمینه ها، تحت تأثیر فرهنگ ایران زمین بودند، به شیوه شاهان ساسانی، موسیقیدانان را مورد حمایت خود قرار دادند و آنان را از صلات و جوایز مختلف بهره مند ساختند؛ به گونه ای که در این دوره، هنر موسیقی به عالی ترین درجه کمال خود رسید و هنرمندان بزرگی همچون ابراهیم و اسحاق موصلی، منصور زلزل، زریاب، ابن جامع و بسیاری دیگر در پرتو حمایت خلفا، وزرا و بزرگان این عصر، در تکمیل و ترویج موسیقی کوشیدند. با این حال، برخی زمینه های اجتماعی مانند ممنوعیت غنا توسط فقها موجب میشد، همین خلفا گاهی از پرداختن به موسیقی اجتناب نمایند. پژوهش حاضر، جایگاه موسیقیدانان و نحوه برخورد خلفای عباسی را با موسیقی و موسیقیدانان در عصر اول عباسی به روش توصیفی-تحلیلی مورد بررسی قرار داده است.