سرمایه خلاق

در دهه های اخیر رشد اقتصاد شهر و منطقه و عوامل تأثیرگذار بر آن در رشته های مختلف به ویژه جغرافیای اقتصادی و برنامه ریزی شهری منطقه ای مورد توجه بوده است. از نظریه های مطرح در این زمینه طبقه خلاق ریچارد فلوریداست که با سرمایه خلاق و نقش آن در رشد اقتصاد شهری منطقه ای شناخته می شود. این تحقیق بر آن است تا این نظریه را در بستر کشور ایران تبیین کند. یافته ها نشان داد مطابق با ادبیات نظری، سرمایه خلاق در کشور ایران به عنوان موتور محرکه ای رشد شهری منطقه ای به خصوص رشد اقتصاد شهری منطقه ای عمل می کند؛ چراکه سرمایه خلاق می تواند 41 درصد تغییرات متغیر سرانه تولید ناخالص داخلی و 55 درصد تغییرات متغیر سرانه سپرده های بانکی را تبیین کند. همچنین مشخص شد عواملی همچون استعداد، تنوع و تسامح، فناوری، درآمد سرانه، امکانات و دارایی های محلی در کنار هم نقش مهمی در تصمیم های مکانی سرمایه خلاق و انتخاب محل برای کار و زندگی، ایفا می کنند؛ به طوری که در مجموع 82 درصد از تغییرات سرمایه خلاق را در استان های ایران توضیح می دهند. همچنین در این تحقیق با استفاده از ادبیات نظری و یافته ها، جغرافیای خلاقیت در استان های ایران ترسیم شد که حکایت از تسلط یک الگوی مرکز پیرامون دارد که هر چه از مرکز (پایتخت) به سمت سایر مناطق سرزمین حرکت می کنیم از ضریب خلاقیت استان ها کاسته می شود. به طورکلی ترسیم نقشه جغرافیای خلاقیت در استان های ایران تا حدود زیادی ترسیم کننده سیمای رشد اقتصادی آینده و نشان دهنده آن است که کدام استان ها می توانند در رقابت روزافزون شهرها و مناطق در پرورش، حفظ و جذب سرمایه خلاق، موفق عمل کنند.

قرن بیست ویکم، قرن شهرها، ایده ها و خلاقیت هاست. خلاقیت انسان و استعداد او به عنوان سرمایه انسانی خلاق، محرک اصلی رشد و توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تلقی می شود که رقابت روزافزون شهرها، مناطق و کشورها به طور فزاینده به پرورش، حفظ و جذب آن وابسته خواهد بود. در همین راستا این تحقیق بر آن است تا ابتدا مفهوم نوین سرمایه خلاق که در توسعه بحث سرمایه انسانی به وجود آمده است را در بستر ایران تعریف عملیاتی کند. سپس تأثیرات سرمایه خلاق بر عملکرد اقتصادی کلانشهرها را سنجیده و عوامل مؤثر بر توزیع سرمایه خلاق در کلانشهرهای ایران را تبین نماید. این تحقیق از نوع تحقیقات همبستگی و تبینی و ازنظر هدف توسعه ای است. یافته ها نشان می دهد کلانشهرهای ایران با اینکه سهمی 26 درصدی از جمعیت و شاغلان کشور دارند، 46 درصد سرمایه خلاق کشور را در خود جای داده اند. همچنین یافته ها نشان می دهد سرمایه خلاق می تواند درصد بالایی از تغییرات سرانه تولید ناخالص داخلی و سرانه سپرده های بانکی را تبیین نماید و به طورکلی تأثیر مثبتی بر شکوفایی اقتصادی کلانشهرها دارد. بااین وجود توزیع سرمایه خلاق در کلانشهرهای ایران از الگویی نابرابر و نامتوازن پیروی می کند و بین حضور سرمایه خلاق و عامل استعداد (متغیرهایی همچون تمرکز دانشگاه بخصوص دانشگاه ها و مؤسسات آموزشی برتر، جمعیت با تحصیلات عالی، شاغلان و دانشجویان با تحصیلات عالی)، تسامح، مداراگری و تنوع (تنوع ادیان، اقلیم هنری و خلاقانه شهر از طریق تمرکز هنرمندان، پذیرش مهاجرین داخلی و خارجی) و خدمات مصرف کننده یا امکانات رفاهی که بیانگر نقش خدماتی شهر است رابطه قوی و معنی داری وجود دارد.