اقتصاد تطوری

دراین مقاله، تلاش شد تا به اجزای برخی از رویکردهای مطرح مدل سازی تطوری چون: شبیه سازی های چند عاملی، محاسبه تطوری و نظریه بازی تطوری اشاره شود. همان طور که در مقاله به آن اشاره شده است، در سال های اخیر، تعداد ابداعات تطوری وارد شده به مدل سازی چندعامله، به طور قابل توجهی افزایش یافته است اما به هر حال، یک قاعده مشترک برای تصریح مدل در این رویکرد، تاکنون ایجاد نشده است. درکنار بهره گیری از روش مدل سازی چند عامله، استفاده روزافزون از الگوریتم های تطوری نیز، برای مطالعه یادگیری رفتار جمعیت، به وضوح قابل مشاهده است. از این الگوریتم ها، عمدتاً از طریق به کارگیری عملگرهای تغییر (جهش و ادغام ) برای خلق نوآوری ها، استفاده شده است. در نهایت نیز، در این مطالعه، به نظریه بازی تطور ی پرداخته شده که در آن رفتار -استراتژیک بازیکنان، با لحاظ فرض عقلانیت محدود، مطالعه می شود. در نظریه بازی تطوری، پویایی های تکرار کننده، به عنوان شناخته شده ترین گونه از معادلات پویا برای بررسی رفتار جمعیت مطرح است. در نظریه بازی تطوری، از دیگر انواع پویایی ها چون: بهترین پاسخ، پویایی های مربوط به تقلید، کمتر استفاده شده است.

با نگاه به سیر تاریخی مطالعات صورت گرفته در چارچوب اقتصاد تطوری می توان به سبقه طولانی این رویکرد اشاره نمود. به طوری که طیف مطالعات صورت پذیرفته در این حوزه، دیدگاه های مارکسیست های اولیه تا نئولیبرالیست های اتریشی را در برمیگیرد، اما نقطه عطف این مطالعات که زمینه را برای گسترش این رویکرد بیش از گذشته فراهم نمود، انتشار کتاب «یک نظریه تطوری از تغییر اقتصادی» توسط نلسون و وینتر بوده است. در این مقاله، تلاش گردیده تا به اقتصاد تطوری به عنوان یکی از رویکردهای رقیب در مقابل رویکرد متعارف، پرداخته شود. در ارتباط با جایگاه رویکرد تطوری در جریان های فکری متعارف باید عنوان نمود که تمرکز دیدگاه های متعارف در تحلیل مسایل عمدتاً بر روی مدل های ایستا و بحث های تسویه بازار و تخصیص بهینه بوده و این تمرکز کماکان نیز برقرار است، اما در نیمه اول قرن بیستم و با اهمیت یافتن مساله رشد اقتصادی، ارایه دیدگاه های بدیل در این حوزه با تحولات قابل ملاحظه ای روبه رو گشت که از جمله آنها می توان به مطرح شدن نقش نوآوری در این نظریه ها اشاره نمود که در نهایت خود را در قالب مدل های رشد تطوری مطرح نموده اند. در مورد جریان های فکری رقیبِ جریانِ متعارف نیز باید اشاره نمود که تاثیر رویکرد تطوری بر جریان های فکری مختلف قابل پیگیری و بررسی است که در این مقاله تلاش گردیده تا به برخی از آنها، همچون مکتب تاریخی آلمان، شومپیترین ها اشاره نماید. در بخش دیگر این مطالعه، به وجوه مشترک مفهومی در دیدگاه های مطرح در رویکرد تطوری به اقتصاد، همچون تغییر و تحول، تدریج گرایی، تنوع، و عقلانیت محدود پرداخته شده و سپس برخی وجوه تمایز همچون بهینه بودن تطور و به کارگیری مفاهیم زیستی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. همچنین در نهایت به سه جریان فکری اقتصادی (شامل اتریشی ها، نئوشومپیترین ها و نهادگرایان شناختی جدید) اشاره گشته و تلاش گردیده تا به رویکرد فکری آنها در ارتباط با اصول تطوری پرداخته شود

نگاه تطوری به اقتصاد از زمان انتشار کتاب نلسون و وینتر (1982) جان تازه ای گرفت و پس از آن متفکران بسیاری به استفاده و وام گرفتن از تعابیر تطور زیستی در سپهر اقتصادی-اجتماعی علاقه مند شدند. آنها تلاش وافری کردند تا اقتصاد مرسوم را که ریشه در مکانیک نیوتنی داشت به سمت و سویی سوق دهند که بتواند از آموزه های زیستی وام گرفته و تبیین های بهتری از فرآیند تغییر و توسعه اقتصادی ارائه دهد. در این مقاله، یک کوشش نظری برای جمع آوری و ارزیابی نقادانه آخرین یافته های پژوهشگران در ارتباط با اخذ مفاهیم زیستی در توصیف تطور فضای اقتصادی-اجتماعی صورت گرفته است. از رهگذر بحث در مورد دو موضوع تطور و توسعه اقتصادی نشان داده می شود در چه حوزه هایی این وام گرفتن ها موفق بوده و در چه حوزه هایی نمی توان بیش از این به مفاهیم زیستی اتکا کرد. مدلل می کنیم آموزه های زیستی می توانند در غنابخشیدن متافیزیک حامی نظریات اقتصادی مؤثر باشند، به شرطی که با توضیحات دیگری مثل منطق موقعیت تکمیل شوند و بتوان با تدوین فرضیه های آزمون پذیر، ارزیابی های نقادانه ای از مدعیات نظریه تدوین شده داشت

پیشرفت چشمگیر مطالعات حوزه علم، فناوری و نوآوری در دو دهه گذشته این پرسش را مطرح کرده که آیا جریان پژوهشی این حوزه به سمت ایجاد یک دیسپلین علمی جدید حرکت می کند یا خیر؟ برای پاسخ به این پرسش، در این مقاله بر اقتصاد تطوری به عنوان ساختارمندترین بخش مجموعه مطالعات حوزه علم، فناوری و نوآوری تمرکز شده است. از نظر پارادایمیک نیز پنج پارادایم کلان علمی مبنا قرار گرفته است. ساخت درونی اقتصاد تطوری با ابزار تحلیل پارادایمیک مبتنی بر سه حوزه اصلی هستی شناسی، شناخت شناسی و روش شناسی با پارادایم های پنج گانه مذکور بررسی و نشان داده شده است که مجموعه مطالعات اقتصاد تطوری تناسب بسیاری با نظریه پیچیدگی و پارادایم تفسیری دارد. ادامه روند موجود نویدبخش انشقاق در مطالعات اقتصاد تطوری و تقسیم آن در دو پارادایم پیچیدگی و تفسیری است. البته برای نیل به پارادیم جدید، لازم است مطالعات بیشتری میان دو بخش اصلی برنامه های تحقیقاتی اقتصاد تطوری انجام شود.

رهیافت های تطوری به اقتصاد از زمان کتاب مشهور نلسون و وینتر در سال 1982 جان تازهای گرفت و چشم انداز جدیدی در برابر تئوری پردازی و رهیافت های جدید سیاست گذاری گشود. از آن زمان تاکنون، فرض سادۀ استقراض از مفاهیم بیولوژی در اقتصاد، در برابر نگاه نئوکلاسیکی که وامدار تفکر مکانیک نیوتنی و کاربست آن در اقتصاد بود، مسیری طولانی را پیموده و مباحث آن بسیار تخصصی تر شده است. در این مقاله، با نگاهی به تاریخچۀ اقتصاد تطوری، در برابر رهیافت رقیب آن یعنی اقتصاد نئوکلاسیک، تلاش می شود موضوعات روز و پرسش های پیش روی، با توجه به آخرین دانش روز و از منظر علمی - ترویجی بررسی شود.

نقش سیاست های عمومی فراتر از اصلاح عدم موفقیت بازار است و میتواند روندهای موجود در بازار را تسهیل و یا راهنمایی کنند، و همچنین با استفاده از نیروهای مختلف نقش خلاق تری را ایفا نماید. این پژوهش به دنبال آن است تا پیاده سازی الگوهای سیاستی برخاسته از اقتصاد تطوری را مورد مطالعه و بررسی قرار دهد. برای نیل به این هدف، رویکرد اقتصادی تطوری به عنوان محور تحلیل، و معاونت علمی و فناوری رییس جمهور به عنوان نهاد اصلی اجرای سیاست های فناوری و نوآوری کشور مورد بررسی قرار گرفته است. برای پاسخ به سئوال تحقیق ، بررسی برنامه های معاونت علمی و فناوری از سال 1392 الی 1398 در دستور کار قرار گرفته است. در این مقاله، پژوهش کیفی با راهبرد تحلیل محتوا و مبتنی بر داده های کیفی انجام شده است. بر این اساس، الگوی پنج بخشی «رفتار رویه ای»، «تنوع»، «انتخاب»، «نوآوری» و «توارث» طراحی شده و هم برنامه های سیاستی و هم کارکردهای معاونت علمی و فناوری رییس جمهور بر مبنای آن تحلیل شده اند. در برنامه های سیاستی، ارتقای مقررات نوآوری و نیز بهبود رویه های دانشی عوامل خصوصاً در فضای عمومی کسب وکار شایسته توجه بیشتر است. به لحاظ کارکردی نیز، گسترش مقیاس و پشتیبانی سیاستی بعنوان کارکردهای اولویت دار در فعالیت های آینده معاونت مورد توجه قرار گرفته است.