ریحان

واژه اسپرغم که به صورت های مختلف در متون به کار رفته است به طور کلی به گل ها و گیاهان خوشبو اطلاق می شود. امروزه در بیشتر متون فارسی به جای این واژه معادل عربی آن یعنی ریحان به کار می رود. ریحان نیز در عربی هم معنی با گل و سبزه است. اگر ردّپای این گیاه را که فواید و خواص درمانی متفاوت و متعددی برای آن در نظر می -گیرند در متون کهن ایرانی دنبال کنیم به داستان ها و اسطوره هایی پیرامون پیدایش و ویژگی های آن برمی خوریم و همچنین با کاربرد ویژه این گیاه در برخی مراسم آیینی آشنا می شویم. این مقاله در نظر دارد با تکیه بر آنچه که در متون ادبی و نیز گیاه شناسی درباره اسپرغم وجود دارد خواص و فواید آن را تحلیل و بررسی کند و دلیلی برای این ویژگی-ها ارائه دهد. به نظر می رسد که داستان ها و اسطوره های پیرامون این گیاه متأثر از خواص و فواید آن خلق شده اند و همچنین کاربرد گسترده این گیاه در سفره ها و مراسم آیینی نشان از حضور اهوره مزدا و امشاسپندان در این مراسم دارد.

بیان مسئله: قالی لیلیان از برندهای مهم قالی ایران و خمین در دوران قاجار است که از پژوهش و معرفی محروم مانده است. امروزه اثری از قالی های معروف لیلیان در بازارهای داخل یافت نمی شود و طرح مشهور ریحان در خمین نیز به صورت محدود بافته می شود. از این رو، در پژوهش حاضر به مطالعه و بررسی دو قالی لیلیان و ریحان از منطقه خمین پرداخته می شود. بنابراین پرسش مطرح شده در پژوهش حاضر این است که ساختار شکلی و زیباشناختی قالی لیلیان و ریحان چگونه است؟هدف: هدف پژوهش حاضرتحلیل طرح های لیلیان و به طور استثنا طرح ریحان، ازحیث شاخص های فنی و ویژگی های زیباشناختی، به منظور شناسائی بهتر این دونوع قالی است.روش پژوهش: رویکرد پژوهش حاضر کیفی و از نوع توصیفی- تحلیلی است. شیوه گردآوری داده ها کتابخانه ای و از پایگاه های اطلاعاتی معتبر است. یافته ها: یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد که قالی لیلیان اغلب بدون لچک و ترنج و شامل ساختاری منحصربه فرد، متفاوت و متشکل از گل و بوته ها و گل دسته های محرابی و هلالی گون و نیز گلدان های متقارن و وارونه است و معمولاً گل دسته یا گل بوته ای جایگزین فضای لچک ها شده است. در برخی موارد نیز طرح های لچک و ترنج و ماهی درهم نیز در این نمونه ها دیده می شود. قالی لیلیان شامل نقوش گیاهی است و عاری از نقوش جانوری (حیوانی و پرندگان) و انسانی است. همچنین طرح بند ریحان از طرح های روستای ریحان است که دو نقشمایه مهم بَند که مُلّهم از بند (سَد= اِسِل، استل، استخر) بوده و نقشمایه بزکوهی که بازتابی از نقوش بزکوهی در سنگ نگاره های باستانی منطقه تیمره است از آرایه های مهم این طرح است.