بازشو

در چند دهه گذشته و با شروع بحران های زیست محیطی، تلاش ها در جهت کاهش مصرف انرژی افزایش یافته است .امروزه سعی بر این شده تا یک ساختمان تا حد امکان از پتانسیل های موجود در طبیعت مانند امکانات محیطی و انرژی های تجدید پذیر، انرژی ها ی پاک استفاده کند. باد یکی از انرژی های پاک است می توان از آن به عنوان جایگزینی بسیار مناسب به جای استفاده از انرژی های تجدید ناپذیر و... استفاده کرد هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر جهت مناسب استقرار ساختمان و نوع بازشو بر تهویه طبیعی ساختمان است که با روش تحقیق کیفی و به صورت توصیفی انجام شده است. در این پژوهش در ابتدا به بررسی جهت مناسب استقرار بنا در شهر جدید پردیس و در آخر اصول تهویه طبیعی و پس از آن انواع بازشو و موقعیت بازشو پرداخته شده است . نتایج به دست آمده نشان می دهد که هنگامی که جهت وزش باد نسبت به بازشو مایل باشد، تقریبا تمام نقاط اتاق تحت تاثیر جریان هوا قرار می گیرد. بنابراین قرار گیری مناسب بازشو در ساختمان بر تهویه هوا خیلی موثر است که بهترین حالت برای تهویه طبیعی مطلوب در ساختمان های شهر جدید پردیس ،جبه جنوب شرقی با 60 درجه انحراف به سمت شرق می باشد.

ارسن امیر یکی از مکان های قدیمی بازار تبریز و نشان دهنده هویت آن است. این مکان شامل: سرا امیر، تیمچه امیر شمالی، تیمچه امیر جنوبی، راسته امیر، دالان شرقی، دالان جنوب شرقی و دالان غربی است. بازشوهای این ارسن قدیمی و به دو صورت چوبی و فلزی و به رنگ های مختلف و تنوع کتیبه ساخته شده اند. روش تحقیق در این پژوهش، پیمایشی با بهره گیری از متون و منابع و نیز مصاحبه و پرسشنامه با بکارگیری طیف لیکرت بوده است. این پژوهش دارای دو پرسشنامه براساس مطالعات محقق ساخته است. جامعه آماری مورد مطالعه در هر دو پرسشنامه به صورت تصادفی انتخاب شده اند. تعداد نمونه در پرسشنامه اول از میان کسبه و مردم رهگذر می باشد که با استفاده از فرمول کوکران و با ضریب خطای 5 درصد، برای کسبه، 30 عدد و مردم رهگذر نیز، 30 عدد بوده است و در پرسشنامه دوم نیز به همان ترتیب بین کارشناسان 20 عدد توزیع شده است. در پرسشنامه اول کیفیت کالبدی بازشوها بر اساس سه مولفه: "عملکرد"، "فرم"، "هویت" بررسی شده است. تحلیل داده ها با نرم افزار SPSS و برای سنجش توزیع نرمال نمرات متغیرها، از آزمون کولموگروف–اسمیرنوف و برای مقایسه هر یک از سه مولفه در دو گروه مردم رهگذر و کسبه از آزمون آنالیز واریانس یکطرفه استفاده شده است. پرسشنامه دوم که مکان محور بوده، مولفه های کیفیت را در دو گروه اصول طراحی و اصول معماری در هفت مکان مورد مقایسه قرار داده است. نتایج حاکی از آن است بازشوها در این ارسن به طور کلی از لحاظ فرم کتیبه 12 گونه و از لحاظ رنگ 7 گونه هستند. میزان کیفیت بازشوها با توجه به سه مولفه در دو گروه کسبه و رهگذران به ترتیب با میانگین های 65 و 71 از امتیاز کل 115 ضعیف ارزیابی می شود. بنابراین علاوه بر توجه به مولفه های با امتیاز کم و ارائه راهکار برای برطرف نمودن آن ها، به تقویت پتانسیل های موجود ازجمله فرم های برگرفته از سنت و تاریخ مخصوصا بعدهای محیطی- مکانی تاکید می گردد.

از دیرباز تا کنون روستاهای تاریخی ماسوله و ابیانه با وجود تفاوت های اقلیمی، جغرافیایی و قدمتی، دارای شباهت های بسیار متعددی در بخش های تزئیناتی و معماری بوده اند که وجود چنین اشتراکاتی همواره مورد توجه بسیاری از پژوهشگران بوده است. با توجه به آنکه کاربرد تزئیناتی همچون گره چینی ها در دوران معاصر رو به فراموشی است و همچنین تا کنون تحقیق جامعی در ساختارهای گره چینی دو روستای ماسوله و ابیانه صورت نگرفته، تحقیق حاضر در تلاش است تا بتواند در حفظ و ثبت چنین میراث ارزشمندی گام بردارد. نگارندگان با بهره مندی از مطالعات تطبیقی و مقایسه ای، پاسخ گوی این سؤالات هستند؛ آیا به کارگیری تزئینات گره چینی در پیدایش فضاهای معماری و سازگاری اقلیمی دو روستا مؤثر بوده اند؟ چه تفاوت ها و تشابهاتی در ساختار بصری الگوهای گره چینی و عملکردی پنجره های دو روستا وجود دارند؟ پژوهش، به صورت توصیفی- تحلیلی و تطبیقی بوده و از تحقیقات کتابخانه ای و میدانی در آن بهره گرفته شده و نیز در تحلیل اقلیمی نمونه ها، نرم افزار معماری VELUX Daylight Visualizer 3 2019 استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان داده که تزئینات گره چینی در هر دو روستا، موجب خلق فضاهایی همچون؛ دهلیزهای ورودی طبقه همکف، شناشیل ها، پیش ورودی ها و بازشوی پنجره ها به صورت پنجره های کوچک و بزرگ و نرده ها شده اند و اینکه در ساخت گره چینی های روستای تاریخی ابیانه، از مصالح متنوع تری چون؛ آجر، خشت و چوب های بومی و اصیل تری نسبت به روستای تاریخی ماسوله استفاده شده است. همچنین، نتایج تحلیل های اقلیمی در محیط نرم افزاری، نشان دهنده تأثیرات مناسب عملکردی گره چینی ها در کنترل و ورود نور در فصول زمستان و تابستان در هر دو روستا هستند. نتایج تحلیل ها در بخش الگوهای دو روستا نیز بیانگر آن است که 18 الگوی گره چینی در روستای ماسوله و 8 الگوی گره چینی در روستای ابیانه موجود بوده که از آن بین، 11 درصد از الگوها در دو روستا دارای شباهت های ساختاری و اسمی هستند.

با توجه به این موضوع که مقاومت یک ساختمان در برابر موج انفجار بستگی به شکل و فرم ساختمان، تعداد دریچه ها و بازشوها و قدرت و جنس مصالح به کار رفته در ساختمان دارد، بنابراین مطالعه و ارزیابی نوع بازشوهای ساختمان در برابر پیامدهای ناشی از انفجار اهمیت می یابد. بازشو ضعیف ترین قسمت ساختمان در برابر امواج و ترکش های ناشی از انفجار است و با توجه به قرارگیری آن در جداره خارجی ساختمان می تواند نقش به سزایی در کاهش یا افزایش تأثیرات انفجار بر روی ساختمان داشته باشد. بنابراین هدف اصلی این پژوهش تعیین شاخص هایی جهت ارزیابی بازشوهای ساختمان در برابر اثرات انفجار است. در این زمینه ابتدا انواع بازشوها با استفاده از منابع کتابخانه ای شناسایی گردید و سپس با مصاحبه با افراد خبره در این زمینه کلیه شاخص مطرح برای بازشو ها استخراج گردید و در ادامه به منظور کسب نظرسنجی از خبرگان، پرسش نامه ای جهت وزن دهی به شاخص های مؤثر در معرض دید 28 فرد خبره قرار گرفت. سپس از طریق به کارگیری روش تصمیم گیری گروهی بر اساس الگوی مقایسات زوجی، درجه ضرورت وجودی هر یک از شاخص ها تعیین گردید. در نهایت به این نتیجه رسیده شد که از میان شاخص های مؤثر بر ارزیابی بازشوها، نسبت سطح بازشو به سطح دیوار مهمترین عامل بوده و سپس روش نورگیری در رتبه بعدی قرار گرفته است.    

معماری بومی گیلان مجموعه ای از الگوهای متنوعی ست که با توجه به نیازهای ساکنین، آسایش حرارتی و اقلیم شکل گرفته است. در این معماری، سطوح بازشو و فضاهای نیمه باز از اهمیت بسیاری برخوردار بوده و تا حد زیادی بر تنوع گونه های آن تأثیر گذاشته است. به نظر می رسد به جز مسائل اقلیمی، این عناصر بر تناسبات و زیبایی شناسی مسکن بومی گیلان تأثیرگذار بوده اند.  در این مقاله، به بررسی ارتباط بین این عناصر با تناسبات بصری و زیبایی شناسی از دید متخصصان در الگو خانه های گیلان مبتنی بر سه تقسیم بندی اقلیمی متفاوت شامل جلگه، کوهستان- کوهپایه و ساحلی می پردازیم. تناسبات به وسیله تحلیل سیستم های تناسباتی، مدول پایه، چندگانه و تناسبات طلائی و زیبایی شناسی براساس پنج متغیر تعادل، زیبایی، شفافیت، یکنواختی و وحدت، مورد بررسی قرارمی گیرد. یافته های تحقیق نشان می دهد که نمونه های اقلیم کوهستانی-کوهپایه ای بالاترین امتیاز را ازنظر متغیرهای زیبایی شناسی و همچنین سیستم ارزیابی تناسبات کسب کرده است.  همچنین خانه های منتخب هر دسته بندی شامل خانه مرادی (بخش جلگه)، بهزادی (بخش کوهپایه) و خانه موسوی (بخش ساحلی) است که هر دو امتیاز ارزیابی را کسب کرده اند.

 تزئینات یکی از مهم ترین مؤلفه های معماری ایرانی است و علاوه بر عملکرد زیبایی، دارای جنبه های دیگری نیز هست. شهر تاریخی ماسوله با قدمتی بالغ بر ده قرن، گنجینه ای از هنرهای اصیل ایرانی است که در سال 13۵۴ در فهرست آثار ملی ایران ثبت گردید و اکنون در مراحل ثبت جهانی سازمان یونسکو قرار گرفته است. این پژوهش با هدف گونه شناسی انواع آرایه های موجود در بازشوهای محله مسجد بر شهر تاریخی ماسوله انجام شده و در صدد پاسخگویی به این پرسش هاست: بازشوهای محلهٔ مسجدبر ماسوله در چند سطح دسته بندی می گردند؟ چه مفاهیمی در شکل گیری آرایه های بازشوهای محلهٔ مسجدبر ماسوله مؤثر بوده اند؟ این پژوهش، به روش توصیفی- تحلیلی و تطبیقی و با بهره گیری از متون و اسناد کتابخانه ای و هم چنین جمع آوری اطلاعات در بستر مطالعات میدانی به انجام رسیده است. هم چنین جهت تحلیل عملکرد نقوش هندسی در دریافت نور طبیعی بازشوها از نرم افزار VELUX Daylight Visualizer 3 استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان دهندهٔ آن است که بازشوهای محلهٔ مسجدبر در پنج سطح شامل پنجره های تلفیقی، فاقد سَربَریَه، سَربَریَه های فاقد کتیبه، سَربَریَه های کتیبه دار و ارسی ها دسته بندی می شوند. درمجموع 19 الگوی هندسی متفاوت در ساختار بازشوهای محلهٔ مسجدبر به کارگرفته شده اند. نقوش گل و گیاه، نمادهای مذهبی و فرهنگی، اشکال و نمادهای بومی استان گیلان و تلفیق اعداد و اشکال هندسی پایه، از مهم ترین مفاهیم تأثیرگذار بر شکل گیری آرایه های بازشوهای محلهٔ مسجدبر هستند. نتایج تحلیل دریافت نور طبیعی، نشان دهندهٔ آن است که بازشوهای تلفیقی، فاقد سَربَریَه و ارسی ها دارای عملکردی مطلوب در دریافت نور هستند و بازشوهای سَربَریَه های کتیبه ای (تکی) و سَربَریَه های فاقد طرح حاشیه (تکی)، دارای عملکردی ضعیف در جذب نور طبیعی در محلهٔ مسجدبر هستند.