مالیات های زیست محیطی

آلایندگی های زیست محیطی خود تصویر دیگری از عدم بهره وری انرژی در هر بخش اقتصادی است. با این نگاه می توان بین بهره وری انرژی و مالیات های زیست محیطی، رابطه معنا داری را انتظار داشت. بر این اساس، این مقاله می کوشد تا ارتباط بهره وری انرژی و میزان آلایندگی را در بخش صنایع کانی غیر فلزی به عنوان یکی از آلاینده ترین صنایع تولیدی ایران ارزیابی کند. برای محاسبه بهره وری انرژی از شاخص بهره وری جزئی و برای محاسبه آلایندگی از ضرایب انتشار آلاینده های شش گانه دی اکسیدکربن، مونوکسیدکربن، اکسیدهای گوگرد، اکسیدهای نیتروژن، هیدروکربن های نسوخته و ذرات ریز معلق گرد و غبار ناشی از مصرف سوخت های گاز طبیعی، نفت کوره و گازوئیل استفاده شده است. با استفاده از روش داده های تلفیقی، نتایج این مطالعه رابطه منفی و معنا داری را بین بهره وری و آلایندگی در صنایع تولیدی ایران نشان می دهد. از این رو، عدالت اقتصادی اقتضا می کند، بنگاه های با بهره وری انرژی پایین تر، نرخ های زیست محیطی بالاتری را بپردازند. از نظر سیاستگذاری، این یافته نشان دهنده لزوم تغییر نرخ های مالیاتی با توجه به بهره وری انرژی در بنگاه های صنایع تولیدی ایران است.

هدف: امروزه به دلیل صنعتی شدن و افزایش آلودگی های زیست محیطی یکی از دغدغه های اصلی دولت ها و سازمان های حفاظت از محیط زیست کنترل و کاهش آلاینده ها است. مالیات های زیست محیطی به عنوان یک سیاست بازدارنده می تواند نقش مهمی در کاهش اثرات گازهای گلخانه ای داشته باشد ؛ اما کشورهای در حال توسعه مانند ایران، به دلیل عدم آگاهی از مزایای این سیاست و همچنین وجود مشکلات اجرایی ، توجه چندانی به آن ندارند. بنابراین، این تحقیق قصد دارد مدلی برای اجرای مالیات های زیست محیطی ارائه دهد.   روش: این مطالعه از روش تحقیق ترکیبی کمی- کیفی برای دستیابی به نتایج بهره می برد. در مرحله اول 22 عامل موثر بر اجرای مالیات های زیست محیطی از تحقیقات موجود شناسایی و در 6 بُعد دسته بندی شدند. روش تحقیق در این مرحله توصیفی پیمایشی بوده و ابزار گردآوری اطلاعات با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته است که پایایی آن بر اساس آلفای کرونباخ 6/94 % به دست آمد. حجم نمونه این مرحله از طریق فرمول کوکران ۱۹۶ بدست آمد. در مرحله دوم با استفاده از مدل سازی ساختاری تفسیری (ISM) ، مدلی برای اجرای مالیات های زیست محیطی ، با استفاده از ابعاد تایید شده در مرحله قبل، تدوین می شود.   یافته ها: در مرحله اول تمامی 6 بُعد و 22 عامل موثر بر اجرای مالیات های زیست محیطی توسط 198 خبره مورد تایید قرار گرفت. خبرگان مرحله اول شامل مدیران ارشد و کارشناسان ادارات دارایی و مالیات استان های تهران، کرمان و شیراز بودند. مرحله دوم (روش ISM ) نیز با استفاده از نظرات 24 استاد دانشگاهی و خبره پژوهشی انجام شد و نتایج نشان داد که در بین 6 بُعد، ابعاد اجتماعی و زیست محیطی مهم ترین ابعاد در مدل اجرای مالیات زیست محیطی بوده و در ادامه بُعد قانونی از اهمیت بالایی برخوردار است. این تحقیق در نیمه اول سال 1400 انجام شده است.   نتیجه گیری: با توجه به یافته های مدل می توان بیان کرد بررسی گام به گام این ابعاد، راه حل کلیدی برای اجرای مدل مالیات های زیست محیطی می باشد. در این صورت دولت ها می توانند هم به عمکرد اقتصادی بهتری دست یابند و هم از آسیب های زیست محیطی پیشگیری کنند.