مدل کارول

مسئولیت اجتماعی شرکتها موضوعی است که در کسب و کارهای امروزی بحث و جدلهای بسیاری درباره آن انجام شده است به گونه ای که در سالهای اخیر به عنوان یک بخش مهم و حیاتی در توسعه پایدار مطرح شده است. به دلیل رشد و توسعه سازمان ها و و تاثیر آنها بر جامعه و ذینفعان مختلف اهمیتی روز افزون یافته است. به گونه ای که این مبحث در گفتگو میان حکومت ها، سازمانهای عمومی، سمن ها و حتی سازمانهای بین حکومتی و بین المللی همچون سازمان ملل متحد، بانک جهانی، سازمان بین المللی کار و صندوق پول نیز همواره مطرح شده است. با توجه به اینکه شرکتها می بایستی در مقاصد استراتژیک خود رویکرد خود را در خصوص مسئولیت اجتماعی بیان کنند لذا در این مقاله تلاش شده است تا بر مبنای مدل کارول (1991) که چهار بعد مسئولیت اقتصادی، قانونی، اخلاقی و بشردوستانه را به عنوان ابعاد مسئولیت اجتماعی شرکتها مطرح کرده، "چشم انداز، ماموریت و ارزشهای محوری" شرکتهای صنعت نفت، گاز و پتروشیمی به عنوان مقاصد استراتژیک این شرکتها تحلیل محتوا گردد. در این راستا 38 شرکت صنعت نفت، گاز و پتروشیمی کشور که مقاصد استراتژیک آنها در دسترس بود بررسی گردید. یافته ها نشان می دهد بر روی ابعاد مسئولیت اقتصادی بیشترین تاکید و بر روی ابعاد مسئولیت اخلاقی کمترین تاکید شده است. همچنین در "ارزشهای محوری" بیشترین تاکید بر ابعاد چهار گانه مسئولیت اجتماعی مشاهده گردید.

خیر و صلاح اجتماعی فراتر از کارکرد متعارف سازمان ها بر پایه الزامات قانونی است، به طوری که برخی آن را تأثیر رفتار سازمان ها بر جامعه و برخی نیز به منزله فرایند آمیزش سازمان و جامعه توصیف می نمایند، لذا بانکداری اسلامی که منبعث از عقود اسلامی و فقهی است مسئولیت پذیری را به عنوان یک اصل اساسی برای درک جامع از پیوند درونی میان بانک و جامعه بنیان می نهد. این تعهد پایدارِ ناشی از رفتار اخلاقی، به توسعه کیفیت زندگی آحاد مردم و توسعه اقتصادی کشور منجر می شود که متأسفانه به این موضوع تاکنون توجه بایسته ای نشده است. هدف مقاله حاضر، تبیین این مفهوم در نظام بانکداری اسلامی در جمهوری اسلامی ایران است. یافته های تحقیق نشان می دهد در میان ابعاد چهارگانه موردبررسی (قانونی، اقتصادی، خیرخواهانه و اخلاقی)، بُعد مسئولیت اخلاقی بیشترین بار عاملی را به خود اختصاص داده که نشان دهنده انتظارات محیطی است.

مسوولیّت پذیری، علاوه بر ارتقای تعهد سازمانی، رضایت ذی نفعان را نیز تقویت می کند. بانک اسلامی برای سودآوری، قانونمندی، اخلاق گرایی و شهروند خوبی شدن تلاش می نماید. زیرا جایگاه مطلوب و ویژه، انسان است و پول در برج عاج قرار نداشته که به آن بازدهی قائل شوند؛ بلکه به محض ترکیب حقوقی با یکی از عوامل تولید، به سرمایه بالفعل تبدیل می-گردد. این تعهد، از نشانه رشد و بلوغ سازمانی است چرا که، رشد اقتصادی، رشد انسانی و رشد زیست محیطی، باعث ایجاد و تقویتِ توسعه پایدار در یک جامعه خواهد شد. این تحقیق جزو پژوهش های آمیخته کیفی و کمی است که با هدف طراحی مدل صورت گرفته است. داده ها با کمک پرسشنامه محقق ساخته با تعیین حجم نمونه از طریق فرمول کوکران 204 نفر از شاغلین بانک های استان زنجان گردآوری شده است. به منظور تحلیل، از روش معادلات ساختاری با تحلیل عاملی تاییدی مرتبه اول و مرتبه دوم استفاده شده و محاسبات آماری با نرم افزارهای آماری SPSS و LISREL انجام گرفته است. در میان ابعاد مورد بررسی، بعد مسوولیت های اخلاقی بیش ترین بار عاملی (99/0) را داشته و پس از آن مسوولیت های قانونی با بار عاملی (83/0)، خیرخواهانه (82/0) و در آخر مسوولیت های اقتصادی با فاصله زیاد، با بار عاملی (43/0) قرار داشته که نشان دهنده انتظارات محیطی می باشد.