تاثیر قرآن

مردم ایران که ندای حیات بخش اسلام را با گوش جان شنیدند، با اشتیاق تمام این فرهنگ را پذیرفتند؛ فرهنگی که قرآن کریم، جامع تمامی ویژگی های آن بود. شوق آراستگی به قرآن و آداب قرآنی نیز در در جنبه های مختلف زندگی ایرانیان از جمله عرصه شعر و ادب فارسی راه یافت و شاعران ادب فارسی از همان آغاز با بهره گیری از آیات قرآن کریم به صورت های مختلف با اشاره به آیات قرآنی و استفاده از معنی و مفهوم آنها بلاغت و فصاحت خویش را نشان دادند و سخن خویش را به مضامین و لطایف قرآنی آراستند و علاوه بر تاثیرپذیری از جنبه های محتوایی و مضمونی، در بُعد بلاغت نیز از اسلوب و شیوه بیان کلام وحی تاثیر پذیرفتند و گفتار خویش را زیبایی و ارج بخشیدند. ادیب الممالک فراهانی از جمله شاعرانی است که تاثیرپذیری از قرآن را می توان یکی از خصایص سبکی سخن او به شمار آورد که اشارات قرآنی به صورت های مختلف وامگیری، اقتباس، تلمیح، حلّ، ترجمه و تاثیرپذیری تصویری به وفور در شعر او تجلی یافته است. در پژوهش حاضر، اَشکال گوناگون تأثیرپذیری ادیب الممالک از قرآن کریم بررسی و شواهد مربوط استخراج و طبقه بندی شده است. در میان اشکال مختلف، وامگیری و اقتباس بیشترین بسامد و تأثّر تصویری و ترجمه پایین ترین بسامد را داراست.

از آنجا که قرآن کریم منبع بی پایان اندیشه های اخلاقی، انسانی و تربیتی است، بسیاری از شاعران و نویسندگان فارسی زبان، همواره در خلق آثار خود از این گنجینه پرفیض بهره برده اند.همین آمیختگی میراث مکتوب ما با آموزه های اسلامی، موجب دشواری درک این میراث بدون آشنایی با قرآن و حدیث شده است؛ ناصربن خسرو قبادیانی یکی از شاعرانی که شعر را در خدمت ترویج افکار دینی و مذهبی خود قرار داده است؛ وی برای پیشبرد این اهداف و به انجام رساندن ماموریت مذهبی شعر خود، اشعارش را به این آیات نورانی آراسته است. حضور آیات در جای جای دیوان ناصر خسرو مؤید این واقعیت است که او به درک شایسته ای از کلام نورانی وحی دست یافته است. با توجه به آبشخور مذهبی ناصرخسرو، اشعارش در برگیرنده هدایت های اخلاقی ونصایح فراوانی است. ناصرخسرو با تسلط مناسب بر مفاهیم قرآنی،برای اثربخشی بیشتر سخن خود، در شرایط مناسب آیاتی را چاشنی اشعار خود کرده است. ناصرخسرو با هنرمندی تمام، گاه اصل آیه یا بخشی از آن و زمانی هم مفهوم و معنای آیه را در شعر خود به گونه ای استفاده می کند که گویی بهتر از این ممکن نیست. دراین مقاله می کوشیم با استفاده از جدول های آماری، گونه های مختلف انعکاس آیات در دیوان ناصرخسرو را تحلیل نمائیم.