صورت حیات

مدخلیت تغییرات فرهنگی و اجتماعی در پویایی افهام و استفهام معناشناختی واژگان و گزاره های شرعی و کلامی، پرسشی را فرا می آورد که این پژوهش در صدد پاسخ به آن است. از این روی، با رویکردی تطبیقی و مقایسه ای به بررسی اشتراکات و افتراقات دو نظریه مرتبط با موضوع پژوهش یعنی تئوری صورت حیات ویتگنشتاین و عرف خاص فقاهتی پرداخته ایم. توضیح اینکه مقاله حاضر با تلفیق روش های کتابخانه ای و تحلیل محتوای متن، به واکاوی متون اجتهادی و فقاهتی شیعی و سنی در مورد مصطلح عرف خاص پرداخته است و پس از ایضاح مصطلح مزبور، آن را با تفسیری از تئوری صورت حیات مورد تطبیق قرار داده است. در نتیجه گیری پژوهش، وجوه اشتراکی که عبارتند از زمانبندی، جمعی بودن، آگاهانه بودن و وجه افتراقی «نسبیت» بدست آمده است. در نهایت با تحلیل ثانوی وجه افتراقی، امکان نادیده گرفتن آن _ بر اساس تدریجی بودن تغییر و تحولات عرفی در پویایی معانی شرعی و اعتقادی و تجویز پویایی مزبور از سوی شرع _ مورد بررسی قرار گرفته است .

مسئله پژوهش حاضر این است که راهکار حلّ مشکل سوگیری های شناختی در تجربه دینی مدرن چیست؟ با روش توصیفی تحلیلی و با تحلیل اندیشه های نظریه پردازان حوزه های مرتبط با مسئله، به ویژه ویتگنشتاین، برای پاسخ به این سؤال از یک سو باید دانست که بین باور کلّی برآمده از متافیزیک دینی و باور شخصی ناشی از تجربه دینی رابطه تعاملی برقرار است و از سوی دیگر میان متافیزیک دینی و صورت حیات دینی رابطه تعاملی در کار است. در نتیجه، اگر تجربه دینی بر اساس صورت حیات خاص شخصِ تجربه گر و شخصِ مفسّر واکاوی نشود، می تواند موجب سوگیری های شناختی شود. بنابراین تفاسیر تجربه دینی مغایر صورت حیات می تواند برای خود تجربه گر از نظر اول شخص غیرشفاف و بی معنا باشد. همچنین، برای شخص مفسّر از نظر سوم شخص به نحوی بدعت آمیز شناخته شود.